Azərbaycan dövlətinin inkişafı və xalqımızın firavanlığı yolunda əvəzsiz xidmətlər göstərmiş Xarizmatik Lider

24 Dekabr 2021    14:28

Dosent Vazeh Əskərov

Yeni Azərbaycan Partiyasının İdarə Heyətinin üzvü,

Azərbaycan-Fransız Universitetinin (UFAZ) icraçı direktoru

O, yüksək intelektli, praqmatik düşüncəli, müasir dünya siyasətini və iqtisadiyyatını gözəl bilən, enerjili və təşəbbüskar bir şəxsiyyətdir!

Ümummilli lider Heydər Əliyev

         Biz bu gün bir daha şahid oluruq ki, Ulu Öndərin başlatdığı siyasi yol Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Hələ vaxtında Ümummilli lider 2003-cü il oktyabrın 1-də Azərbaycan xalqına ünvanladığı müraciətdə deyirdi: “İnanıram ki, mənim axıra çatdıra bilmədiyim taleyüklü məsələləri, planları, işləri sizin köməkliyiniz və dəstəyinizlə İlham Əliyev başa çatdıra biləcək”. Prezident İlham Əliyev elə ilk gündən xalq tərəfindən ona edilən etimadı doğrultmağa və xalqın iradəsi əsasında Prezident seçkilərindən sonra ölkənin inkişaf etdirilməsi üçün yüksək əzmlə işləməyə başlamış və haçansa xəyal görünən arzuları 18 il ərzində reallaşdırmağa başlamışdır.

         Bu illər ərzində Azərbaycanın iqtisadi inkişafı ölkəni regionda güc mərkəzinə çevirmiş eləcə də Cənubi Qafqazda lider bir dövlət kimi yerini təsdiqləmişdir. Azərbaycanın regionda yürütdüyü siyasət nəticəsində təkcə ölkəmizin deyil həmçinin regionda yerləşən digər dövlətlərin də maraqlarına xidmət etmişdir. Beynəlxalq müstəvidə əldə edilən uğurlar Azərbaycanın dünya dövlətləri arasında nüfuzunun artmasına və ölkəmizin beynəlxalq dialoq və əməkdaşlıq, multikultural və tolorant dəyərləri ilə nüfuz qazanmasına gətirib çıxarmışdı.

         Azərbaycanın böyük oğlu, müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı və qurucusu, ümummilli lider Heydər Əliyevin xalqımız qarşısında ən böyük xidmətlərindən biri 1969-cu ildən Azərbaycan Komunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi seçilməsi ölkəmiz üçün dönüş nöqtəsi olmuş və məhz elə ilk günlərdən bütün sahələrdə islahatların keçirilməsi ilə respublikamızın inkişaf strategiyasının əsası qoyulmuşdur. Çox qısa bir zamanda Azərbaycanın keçmiş ittifaq ölkələri arasında sənaye istehsalının artım surətinə görə ilk yerə çıxması bütün mənalarda ölkə rəhbəriliyin təkcə respublikamızda deyil eləcə də bütün SSRİ miqyasında nüfuzunun artmasına gətirib çıxartdı.

Ulu Öndərin 1969-cu ildən başlayaraq ölkəmizin bütün sahələr üzrə inkişaf etdirilməsi Azərbaycanın uğurlu gələcəyini təmin etmiş oldu. Zəngin dövlətçilik irsi olan ölkəmizin idarə edilməsində vətənpərvərliyi və ənənələrin qorunmasına sadiqliyi nümayiş etdirən Ümummilli lider Heydər Əliyev elə ilk gündən, respublikaya rəhbərlik etməyə başladıqdan sonra hər zaman milli siyasi varisliyi irəli çəkmiş və xalqın gələcəyini intellektual inkişaf ilə bağlı olduğunu millətin gələcək sabahına xidmət edəcəyini bilmişdir. Belə ki, 1991-ci ildə müstəqilliyini qazanmış və ciddi siyasi və iqtisadi böhranla üzləşmiş, digər tərəfdən isə ərazilərinin işğal olunması ilə bir milyona yaxın qaçqın və köçkün problemləri olan bir gənc respublikanın yenidən dirçəlməsi və müstəqilliyini itirməməsi üçün yalnız və yalnız xalqın böyük etimad göstərdiyi və inandığı oğlu vətənpərvər Heydər Əliyevin köməkliyi ilə baş verməsi mümkün ola bilərdi.

         Ümummilli liderin ideyalarını, təcrübəsini eləcə də zəngin dövlətçilik irsini öyrənmək və tətbiq etmək heç şübhəsiz ki, “onun layiqli davamçısı, yüksək intellektli, praqmatik düşüncəsi, müasir dünya siyasətini və iqtisadiyyatını gözəl bilən, enerjili və təşəbbüskar bir şəxsiyyət Prezident İlham Əliyev” tərəfindən uğurla davam etdirilə bilərdi. İlham Əliyevin Prezident seçilməsindən öncə, 1994-2003-cü illərdə Azərbaycan üçün mürəkkəb beynəlxalq münasibətlər səraitində istər Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin birinci vitse-prezidenti kimi neft strategyasının və enerji diplomatiyasının həyata keçirilməsində, istərsə də Milli Məclisin deputatı kimi dövlətə şərəfli və layiqli xidmət nümunəsi ortaya qoyması ilə bu sahələrdə müstəsna xidmətləri olmuşdur. Dövlət başçısının Milli Məclisin Beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası daimi komissiyanın üzvü olması Avropa Şurasının Parlament Assambleyasında (AŞPA) Azərbaycan parlamenti daimi nümayəndə heyətinin rəhbəri kimi ölkəmizin maraqlarını beynəlxalq müstəvidə müdafiə edilməsində əvəzsiz rolu olmuşdur. Ölkə rəhbərinin Azərbaycan üçün çox mühüm sahələrindən biri Azərbaycan Milli Olimpiya Komitəsinə rəhbərlik etməsi kütləvi idman işinin inkişafına böyük töhvə vermişdir.

         Dövlət başçısı 15 oktyabr 2003-cü ildəki seçkilərdə tam qələbə qazandıqdan sonra 31 oktyabr 2003-cü ildə andiçmə mərasimində, “Mən Azərbaycanın xoşbəxt gələcəyinə inanıram. Əminəm ki, ölkəmiz bundan sonra da inkişaf edəcək, daha da güclənəcəkdir” qeyd edən İlham Əliyev son 18 ildə qarşıya qoyduğu bütün strateji məsələlərə nail olmuşdur. Bundan əlavə dövlət başçısı həmişə vurğulayır ki, “dövlətin, xalqın gələcəyi intellektual inkişafla bağlıdır və elmə qoyulan sərmayə millətin sabahına xidmət edir”. Ölkə başçısı həmişə çıxışlarında vurğulayır ki, dövlətin, xalqın gələcəyi intellektual inkişafla bağlıdır və elmə qoyulan sərmayə millətin sabahına xidmət edir. Bu yöndə ölkənin neft strategiyasından əldə olunan gəlirlərin insan kapitalına çevrilməsi sosial-iqtisadi islahatların davamlılığınım uğurla gerçəkləşdirilməsinə xidmət edir. Ölkə rəhbəri müxtəlif ölkələrin təcrübəsini müqayisə edərək uğur qazanmağın əsas səbəblərini neft-qaz ehtiyatları ilə deyil, elmə, biliyə, yiyələnməklə əlaqələndirərək qeyd edir ki, təbii ehtiyatların və insan kapitalının sintezi Azərbaycanı çox qabaqcıl, müasir ölkəyə çevirəcəkdir. Təhsilə qoyulan vəsaitin ölkənin hərtərəfli inkişafına, iqtisadiyyatın, davamlı tərəqqinin təmin olunmasına əsaslı zəmin yaratdığını vurğulayan dövlət başçısı təhsil sisteminin müasirliyi və effektivliyini dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasının reallaşmasının əsas şərtlərdən biri kimi səciyyələndirir. 

         Prezident İlham Əliyevin Müzəffər Ali Baş Komandan kimi 44 günlük “Dəmir yumruq” Vətən müharibəsi zamanı xalqına müraciət etməsi və bütün çıxışlarında xalq ilə bir olaraq işğalçılara qarşı bütün cəbhələrdə mübarizə aparması “Azərbaycan xalqı və dövləti heç vaxt işğal faktı ilə barışmayacaq” fikirləri bir daha öz təsdiqini tapdı. II Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin ölkəmizin ərazi bütövlüyünü bərpa etməsi Azərbaycan tarixinə şanlı hərflərlə yazıldı və tarixə əbədi olaraq həkk olundu. Və Azərbaycan ərazi bütövlüyünü təmin etməklə tarixi ədalət bərqərar oldu, xalqın qurur və milli ləyaqəti bərpa olundu. Daha bundan sonra cənab Prezidentin də deyidiyi kimi “Bizi daha heç kim və heç nə dayandıra bilməz” və ölkəmiz bündan sonra da inkişaf edəcək və yeni uğurlara imza atacaqdır.

 

Müasir Azərbaycanın memarı Ulu Öndər Heydər Əliyev dünya tarixinə parlaq və silinməz iz qoymuşdur.

Dosent Vazeh Əskərov

Yeni Azərbaycan Partiyasının İdarə heyətinin üzvü,

Azərbaycan-Fransız Universitetinin (UFAZ) icraçı direktoru

 

 

Aşıq ağlat məni, dolum, boşalım,
Əridim, bağrımın yağımı qaldı?
Yaşıl bostanımın, yaşıl bağımın,
Kökdən üzülməmiş tağımı qaldı?
Oxu asta-asta, de sərin-sərin,
Dərdimiz ağırdı, yaramız dərin.
Karvanı köçdüsə Dədə Heydərin,
Daha deyib-gülmək çağımı qaldı? 

Zəlimxan Yaqub “Böyük ömrün dastanı”

 

Azərbaycan xalqı 12 dekabr 2003-cü ilin şənbə səhərini vətənin böyük oğlu, böyük şəxsiyyət, müdrik dövlət xadimi, Azərbaycanın prezidenti olmuş Heydər Əliyevin vəfatı xəbəri ilə açdı. Ölkədə yeddi günlük ümummilli matəm elan olunmuş, dövlət bayraqları endirilmiş, bütün dövlət tədbirlərinin keçirlməsi dayandırılmış və Azərbaycan xalqının milli azadlıq və istiqlaliyyət tarixində xilaskar rolunu oynamış dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevin vəfatı ilə bağlı hüzn ab-havası hökm sürürdü. Yerli telekanallarda Ümumilli lider Heydər Əliyevin fəaliyyəti ilə bağlı arxiv materialları nümayiş etdirilir. Ölkənin hökumət üzvləri, ziyalıl, ictimaiyyət nümayəndələri bir-birinin ardınca televiziyada çıxış edərək ümummilli lider Heydər Əliyevin vəfatı ilə bağlı kədərlərini bölüşürdülər. Natiqlər öz çüxışlarında xalqı hazırkı prezident İlham Əliyevin ətrafında sıx birləşməyə və atasının başladığı işi davam etdirməyə çağırırlar.

Milyonlarla insanın sevimlisinə çevrilmiş Ulu Öndər hələ gənc ikən öz xalqının taleyüklü məsələlərində yaxından iştirak etmiş, yüksək vəzifələrə layiq görülmüş və çiyinlərində öz ölkəsinin böyük yükünü daşımışdır. Elə bu səbəbdəndir ki, Ümummilli liderin keçdiyi böyük və mənalı eləcə də olduqca şərəfli həyat yolu zaman və məkan anlayışına sığmır. Məhz Heydər Əliyevin 1969-cu ildə ölkə rəhbərliyinə gəlişi ilə sovet respublikaları arasında geridə qalmış Azərbaycanı qısa bir zamanda böyük bir siçrayışla inkişaf yoluna gətirmişdir.

Həmin dövrdən başlayaraq ölkədə bu vaxta qədər görünməmiş inkişaf və yüksəliş eləcə də tikinti-quruculuq işləri başlanılmışdır. Respublikanın bütün sahələrində, siyasi və mədəni həyatında uğurlu inkişaf başladılmış və Azərbaycanda yeni həyat başlamışdır. Bu inkişaf nəticəsində tezliklə respublikanın bütün sahələrində, iqtisadiyyat, sənaye və kənd təsərrüfatında, mədəniyyət və təhsil sahəsində böyük uğurlar əldə edilmiş, çoxsaylı sənaye müəssisələri, mədəniyyət və təhsil ocaqları, tibb müəssisələri inşa edilmişdir. İldən ilə yeni yaşayış massivləri və qəsəbə və kəndləri salınır, məktəblər, uşaq bağçaları, universitetlər açılırdı. Respublikamız üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən yeni saraylar, yaraşıqlı binalar və şəhərə gözəllik verən yaşıllıqlar salınırdı.

Ən əsası isə Ulu Öndərin Respublikaya rəhbərlik etməsi ölkədə bu vaxta qədər görünməmiş milli ruhun, azərbaycançılığın və kadr potensiallının milliləşdirilməsinin təməli qoyulmağa başlanılmışdır. Məhz həmin dövrdən başlayaraq hər il yüzlərlə azərbaycan gənci təhsil almaq üçün SSRİ-in ən qabaqcıl ali məktəblərinə göndrilmiş və azərbaycanlılar daha mühüm dövlət vəzifələrinə irəli çəkilməyə başlanılmış, Azərbaycan dili dövlət dili kimi təsbit edilmiş və bununla da tez bir zamanda ölkəmiz digər respublikalar arasında qabaqcıl respublikalarından birinə çevrilmişdir.

Sovet dövrünün perestroyka dövründə Qorbaçov rejiminin qəzəbinə tuş gəlmiş Ümummilli lider səhəti bəhanə gətirilərək əvvəlcə müalicə adı ilə bütün dövlət işlərindən uzaqlaşdırılmış və sonra isə məcburən təqaüdə göndərilmişdir. Lakin ölkədə baş verən hərcmərclik və səriştəsiz idarəçiliyin baş alıb getməsinə dözə bilməyən və sonda məlum 20 Yanvar hadisələrindən bir gün sonra xalqın xilaskarı ulu öndər Heydər Əliyev yenə də xalqımızın kədərini bölüşmüş və ölkə vətəndaşlarına qarşı həyata keçirilmiş qanlı aksiyanı ifşa edərək cəllad Qorbaçov hakimiyyətini ciddi tənqid edərək xalqa bir dayaq və təsəlli olmuşdur.

Yenicə müstəqilliyini bərqrar etmiş müstəqil Azərbaycan yenə də ciddi  böhran və ərazi bütövlüyünə qarşı ciddi təziqlər ilə üzləşmiş və müharibə şəraitinə düşmüşdür. Ölkə yenicə bərpa etmiş müstəqilliyini itirmək təhlükəsi ilə üzləşmişdir. Azərbaycan xalqı yeganə çıxış yolu kimi təkidlə Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə çağırmış və yalnız onun uzaqgörən siyasi baxışı ilə gənc ölkənin düşdüyü bu ağır vəziyyətdən eləcə də sosial-iqtisadı, hərbi-siyasi böhrandan çıxardacağına inanmışdır.

1991-1993-cü illərdə Naxçıvanda 1993-cü ildən 2003-ü ilə qədər isə paytaxt Bakıda Ülü Öndər bütün əməyini sərf edərək düşünülmüş və uzaqgörən siyasəti sayəsində Azərbaycanın inkişafı və vətəndaşlarının rifahı uğrunda gecə-gündüz çalışmış və ölkəmizin müstəqilliyini əbədi etmiş eləcə də ölkənin gələcək inkişafının bütün strateji hədəflərini müəyyən edərək Azərbaycanın sonrakı illərində də inkişaf edərək möhkəmlənmsinin təməlini qoymuşdur. Ən əsası isə öz xalqının gələcəyini düşünürək "İnanıram ki, mənim axıra çatdıra bilmədiyim taleyüklü məsələləri, planları, işləri sizin köməyiniz və dəstəyinizlə İlham Əliyev başa çatdıra biləcək. Mən ona özüm qədər inanıram və gələcəyinə böyük ümidlər bəsləyirəm" deyərək dövlətin idarə edilməsini öz layiqli davamçısı möhtərəm Prezident İlham Əliyev olduğunu bildirmişdir. Bu gün Azad Azərbaycan, məhz Prezident İlham Əliyevin uğurlu siyasəti ilə idarə edilərək inkişaf etdirilir.

 

 

 

      Azərbaycanın qələbəsi şərəfinə keçirilmiş Zəfər Paradının bir ili

 

Dosent Vazeh Əskərov

Yeni Azərbaycan Partiyasının İdarə heyətinin üzvü

Azərbaycan-Fransız Universitetin (UFAZ) icraçı direktoru

 

İkinci Qarabağ müharibəsindəki Qələbəmiz tarixi qələbədir. Bütün xalq bu Qələbəni əldə etmək üçün birləşdi, Ordumuzun arxasında durduvə Ordumuz Ali Baş Komandanın əmrlərini ləyaqətlə yerinə yetirdi.

Prezident İlham Əliyev

          Bu gün zəfər Paradının keçirilməsindən bir il ötür. Məhz bir il əvvəl xalqımız düşmən üzərində şanlı qələbə qazandıqdan bir ay sonra 2020-ci ilin 10 dekabr tarixində Bakının Azadlıq meydannda Zəfər Paradının keçirilməsinin şahidi oldu. Bu hadisə tarixi bir hadisə kimi yaddaşlara həkk olundu. Hərbi Zəfər Paradında 3000-dən artıq Azərbaycan əsgəri və zabiti eləcə də qardaş Türkiyənin əsgər və zabitləri iştirak etmişdir. Zəfər Paradını Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev və fəxri qonaq qismində dəvət edilmiş Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan qəbul etmişdir. Paradın ən əlamətdar hadisələrindən biri Şuşa şəhəri azad edildikdən sonra, Azərbaycan hərbiçiləri tərəfindən şəhər üzərinə qaldırılmış Zəfər bayrağı meydana gətirilmişdir. Daha sonra müharibə zamanı Azərbaycan ordusuna qarşı döyüşməyə cəhd göstərmiş lakin məğlub duruma düşərək təslim edilmiş düşmənənin silahlı qüvvələrinə məxsus hərbi texnikanın bir qisminin nümayiş olunması Azadlıq Meydanında təşkil edilmiş Zəfər Paradından verilmiş daha bir önəmli mesaj idi.

          Zəfər Paradına Türkiyə prezidentinin qəxri qonaq qismində iştirak etməsi böyük bir tarixi hadisə idi. Türkiyənin, başda prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan olmaqla Vətən müharibəsinin ilk günündən Azərbaycana dəstək verməsi Azərbaycan Türkiyə qardaşlığının təzahürünü bütün dünyaya bir daha nümayiş etmişdir. Oz çixişında Türkiyyə prezidenti - Türkiyə olaraq Azərbaycan ilə münasibətlərimizdə özümüzə hər zaman böyük lider Heydər Əliyevin “Bir millər, iki dövlət” şüarını rəhbər tutduq - deyə vurğulamışdır.  

          Tarixdə Bakının Azaqlıq meydanında bir çox paradlar təşkil edilmiş və bundan sonra da təşkil olunaqdır. Ancaq 10 dekabr 2020-ci ildə keçirilmiş Zəfər Paradının xususi önəmi vardır. Belə ki, Ümumilli lider Heydər Əliyev və onun davamçısı Prezident İlham Əliyev bütün ali kürsülərdə çıxışları zamanı eləcə də Azərbaycan xalqının qarşısında çıxışlarında və xüsusən də qaçqın və köçkünlər ilə olan görüşlərdə hər zaman bildiridilər ki, bir gün gələcək və biz işğal edilmiş torpaqlara geri dönəcəyik. Və hər zaman Azərbaycanı inkişaf etdirmək üçün hər bir vətəndaşın fəal olmaqları bildirirdilər. Nəhayət bu gün gəldi. Uzun sürən hazırlıqlar və Azərbaycanın bütün sahələrdə işkişaf etdirilməsi 44 günlük müharibə zamanı Azərbaycanın Zəfəri ilə başa çatdı.

          Zəfər Paradında nümayiş etdirilən texnikalar və qənimət kimi əldə edilmiş düşmənin hərbi texnikası bütün dünyada maraqla izlənildi. Və bu Azərbaycan Ordusunun hərbi əməliyyatlar zamanı müasir döyüş texnikalarına malik olması və onlardan uğurla istifadə etməsini subut etdi. 

Bu gün Azərbaycan xalqı xöşbəxtdir. 30 ilə qədər davam edən işğala qəhrəman əsgərlərimizin şücaəti, rəşadətli Azərbaycan ordusu və Müzəffər Ali Baş Komandanın güclü iradəsi və siyasəti ilə son qoyulmuşdur. Bu qələbə Azərbaycan xalqı üçün ləyaqət simvoludur. 

Cənab Prezident müharibədən sonrakı çıxışlarında qeyd edir ki, Qarabağ müharibəsi artıq bitmişdir ancaq münaqişə hələ bitməyib. Belə ki, hər bir Azərbaycan vətəndaşını bunu unutmamalı və bu məsələ ilə bağlı bundan sonra da prinsipiallıq nümayış etdirməlidir.  

 

Heydər Əliyevin azərbaycançılıq ideologiyası və azərbaycanlıların xaricdə təhsil siyasəti

Vazeh Əskərov,

Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent,

Azərbaycan-Fransız Universitetinin icraçı direktoru, 

Yeni Azərbaycan Partiyasının İdarə Heyətinin üzvü

Təhsil sistemində islahatların əsas məqsədi ondan ibarətdir ki, Azərbaycan təhsil sistemini dünya təhsil sisteminin standartlarına uyğunlaşdırsın...

Ümummilli Lider Heydər Əliyev

        İnkişaf edən dünyada ölkələrin inkişaf səviyyəsi təkcə iqtisadi meyarlarla deyil, eyni zamanda təhsil sistemindəki vəziyyət və mövcud kadr potensialı ilə də qiymətləndirilir. Təhsil ölkələrin beynəlxalq aləmdə rolunu və yerini müəyyən edən əsas amillərdən biri sayılır, maddi-mənəvi dəyərləri və strateji güçü xarakterizə edir. Belə ki, hər bir dövlətdə gedən proseslər ölkənin bir başa insan amili ilə bağlı olur. Ölkənin davamlı və hərtərəfli inkişafını təmin etmək məqsədi ilə elm və təhsilə daha çox qayğı göstərilməli və onun müasir dünya standartlarına uyğunlaşdırılmasına çalışmaq tələb olunur.XIX əsrin sonları XX əsrin əvvələrində varlı azərbaycanlı ailələri öz ovladlarını (əsasən oglanlar) təhsil almaq məqsədi ilə Avropanın bir sıra ölkələrinə Fransa, Almaniya, Avstriya, eləcə də Rusiyaya, xüsusən də Sankt-Peterburqa təhsil almağa göndərirdilər. Onlardan Rəşid bəy Axundov, Əhməd bəy Ağaoğlu, Məhəmməd ağa Şahtaxtinski, Möhsün bəy Xanlarov və başqalarını göstərmək olar. 1879-cu ildə görkəmli Azərbaycan maarifpərvərlərinin və ziyalılarının, xüsusən də Mirzə Fətəli Axundovun, Həsən bəy Zərdabının, Tiflis müsəlman məktəbinin şəriət müəllimi Mirzə Hüsyn Qayıbzadənin və digərlərinin səyi nəticəsində 1876-cı ildə Konstantin Uşinksinin layihəsi əsasında açılmış Qori Müəllimlər Seminariyasında Azərbaycan şöbəsinin yaradılmasına razılıq verilir.Sonrakı illərdə Seminariyada təhsil alan azərbaycanlıların sayı ildən-ilə artır və Azərbaycanın Firidun bəy Köçərli, Səfərəli bəy Vəlibəyov, Soltan Məcid Qənizadə, Üzeyir bəy Hacıbəyli, Cəlil Məmmədquluzadə, Rəşid bəy Əfəndiyev, Müslüm Maqomayev, Şıxlinskilər, Süleyman Sani Axundov, Hacıbaba Süleymanov, Nəriman Nərimanov, Osman Əfəndiyev, İsfəndiyar Vəkilov, Fərhad Ağazadə və digər ziyalıları təhsillərini bitirdikdən sonra Azərbaycanın təhsili uğrunda həyatlarının sonunadək mübarizə aparırlar.

     1918-cı ildə Qori Seminariyasının Azərbaycan bölməsi ilk Azərbaycan Respublikasının maliyyə vəsaiti hesabına Qazax şəhərinə köçürülür və sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra 1940-cı illərə qədər Qazax Pedaqoji Texnikumu adı ilə fəaliyyət göstərir. Əminliklə deyə bilərik ki, təhsil tariximizdə sistemli şəkildə beynəlxalq əlaqələrin təməli də məhz azərbaycanlıların xaricdə təhsili vasitəsilə qoyulur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə ilk dəfə olaraq azərbaycanlıların dövlət hesabına xaricdə təhsil almağa göndərilməsi qərarı qəbul olunur və 1919-cu ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamenti tərəfindən 100 nəfər azərbaycanlı gəncin xaricə ali təhsil almağa göndərilməsi ilə bağlı qərar qəbul edilmiş, onlar üçün yol xərci və təqaüdlər müəyyənləşdirilmişdir. Lakin təəssüf hissi ilə qeyd etməliyik ki, istər XIX əsrdə, istərsə də ötən əsrin əvvəllərində xaricə getmiş və ya göndərilmiş bir çox azrəbaycanlı gəncin taleyi acanıcaqlı sonluq ilə bitmiş, bəziləri xarici ölkələrdə böyük çətinliklər ilə həyatlarını başa vurmuş, digərləri isə ölkəyə qayıtdıqdan sonra sovet represiya maşınından xilas ola bilməmişlər.Qururla qeyd edə bilərik ki, istər sovet dövründə istərsə də Azərbaycan 1991-ci ildə müsəqillik əldə etdikdən sonra azərbaycanlı gənclərin xaricdə təhsil almağa göndərilməsi ənənəsinin əsası Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş və sonlaralar Ulu Öndərin ideyalarının layiqli davamçısı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilməkdədir. Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri, görkəmli ictimai-siyasi xadim Heydər Əliyevin dövlətçilik fəaliyyətində təhsilə diqqət xüsusi yer tutur.

       Qeyd etmək yerinə düşər ki, hələ Ulu Öndərin ölkəmizə rəhbərliyinin birinci dövründə 1969-1982-ci illərdə Azərbaycanda ən qabqcıl texnologiya istehsalı, elmin qabaqcıl nailiyyətlərinin istehsalata tətbiqi, böyük alim ordusunun yetişməsi, xalq təsərrüfatının dinamik inkişafı, mədəniyyətin çiçəklənməsi, təhsilin inkişaf etdirilməsi sürətlə gedirdi. Həmin illərdə Ulu Öndər Heydər Əliyevin gerçəkləşdirdiyi bu siyasətin təməlində Azərbaycanın gələcəyi, milli dövlətçilik düşüncəsinin dayandığını illər sonra Azərbaycan müstəqilliyini elan etdikdən sonra tam anlaşılacaqdı. Heç də təsadüfü deyil ki, məhz 1969-1982-ci illərdə Azərbaycanda çoxlu sayda məktəb binası tikilərək istifadəyə verilmiş, yeni ali təhsil müəssisələri açılmış, təhsil ocaqlarının maddi-texniki bazası möhkəmləndirilmiş, bütün lazımı avadanlıqlarla təhciz olunmuşdur. Dahi Öndərin təşəbbüsü ilə hər il yüzlərlə Azərbaycan gənci sovet respublikalarının müxtəlif şəhərlərinə ali təhsil almağa göndərilmiş və həmin gənclər Azərbaycan üçün çox vacib sahələri əhatə edən ixtisaslar üzrə təhsil alaraq respublikaya yüksək bacarıqlı mütəxəssis kimi qayıtmişlar.Ümummilli Lider 1972-ci ildə “Gənclərin ümumi orta təhsilə keçidini başa çatdırmaq və ümumtəhsilməktəblərini daha da inkişaf etdirmək haqqında” və eləcə də 1973-cü ildə “Kənd ümumtəhsilməktəblərinin işşəraitini daha da yaxşılaşdırmaq haqqında” qərarlar qəbul etmiş və bu qərarların reallaşması nəticəsində respubikamızda orta ümumtəhsil məktəbləri şəbəkəsi 765-dən 2117-yə çatdırılmışdır. 1970-82-ci illər ərzində Azərbaycanda 5 yeni ali məktəb yaradılmış o cümlədən yeni ixtisaslar, kafedralar və laboratoriyalar fəaliyyətə başlamışdır.Beləliklə, 1960-ci illərdə Respublikada 12 ali məktəb fəaliyyət göstərirdisə, 1982-ci ildə Azərbaycanda ali təsil məktəblərin sayı artmiş və təhsil alanların sayı 70 mindən 100 minə yüksəlmişdir.

Ulu Öndər respublikanın zəruri mütəxəssisə ehtiyacını və gələcəyini nəzərə alaraq bu illərdə yüzlərlə gəncin Sovet İttifaqının ən nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində oxumasına nail olmuşdur. 1970-ci ildən etibarən hər il 800- 900 nəfər azərbaycanlı gənc SSRİ-nin nüfuzlu ali təhsil məktəblərində təhsil almağa göndərilmişdir. Bu da müstəqilliyini bərpa edən zaman Azərbaycana güclü milli kadr potensialına malik olmağa imkan vermişdir. Ötən əsrin 70-80-ci illərində Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə 15 mindən çox azərbaycanlı SSRİ-nin 170 universitetində təhsil almışdır. Ən əsası isə əvvəlki illərdən fərqli olaraq xarici universitetlərdə təhsil alan tələbələrin milli tərkibi 97.7 faiz azərbaycanlılardan ibarət idi, halbuki əvvəlki illərdə respublikadan kənarda təhsil almağa göndərilənlər arasında azərbaycanlıların payı cəmi 40 faizə çatırdı.1991-ci ildə müstəqilliyini qazanmış Azərbaycan Respublikası ilk illərdə Ermənistanın hərbi təcavüzü, dərin siyasi, iqtisadi və sosial böhranla üzləşmişdi və belə bir şəraitdə Azərbaycan xalqı xilaskar kimi Heydər Əliyev gördü və Onu ölkəyə rəhbərlik etməyə dəvət etdi. Ölkəni böhrandan çıxarmaq üçün qəti addımlar atan Ulu Öndər ölkənin gələcək inkişafı naminə təhsilin keyfiyyətinin yüksəlməsini əsas hədəflərindən biri kimi müəyənləşdirimişdir.

          1993-cü ildən sonra ölkənin təhsil sistemində gedən proseslərə nəzər saldıqda görürük ki, yeni məktəblərin inşası, maddi-texniki bazanın möhkəmlənməsi, dərsliklər və təhsil proqramlarının yenidən tərtib edilməsi, Azərbaycan təhsilinin dünya tədris sisteminə inteqrasiyası Dahi Öndər Heydər Əliyevin diqqət mərkəzində idi. Azərbaycanlı olması ilə fəxr edən Ulu Öndər gənc nəslə seçdikləri ixtisaslar üzrə fənləri daha dərindən öyrənmələrini xüsusi olaraq tövsiyə edir və vurğulayırdı ki, ... “Bizim uşaqlarımız, gənclərimiz hər bir fənni bilməlidirlər və xüsusən o fənlərdə ki, ixtisaslaşmaq istəyirlər, onu daha da yaxşı bilməlidirlər... Ana dilini bilməlidirlər, ədəbiyyatımızı bilməlidirlər, bizim tariximizi bilməlidirlər, bizim mədəniyyətimizi bilməlidirlər”. Faktiki olaraq, Ümummilli liderin bu kəlamları onun ölkənin strateji inkişafını Azərbaycan gənclərinin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunmasında və peşəkar mütəxəssis kimi yetişməsində gördüyünün təsdiqidir. Ulu Öndərin gənclərin Ana dili, ədəbiyyat, tarix fənlərinə dərindən yiyələnmələrini tövsiyə etməsi isə onun bu faktorların millətin varlığının, onun dünya xalqları arasında tanınmasının əsas göstəricisi olmasının fərqinə varmasıdır.

      Müstəqillik dövrünün sonrakı illərində təhsil sistemini inkişaf etdirmək və yaranmış problemləri aradan qaldırmaq üçün Ulu Öndərin sərəncamı ilə Respublika Təhsil Şurasının yaradılması, daha sonra “Azərbaycan Respublikasının təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsi haqqında” (2000) “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” (2001), “Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” (2001), “Azərbaycan Respublikası ümumtəhsil məktəblərinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi haqqında” (2002), “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə” (2003), “Azərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsi haqqında” (2003) fərmanları təhsil sisteminin əsaslı şəkildə təkmilləşdirilməsinə, idarəetmənin müasir prinsiplər üzrə təşkilinə, onun beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmasına və dünya təhsil sisteminə inteqrasiyasına yol açmışdır.

         “Mən Ona özüm qədər inanıram və gələcəyinə böyük ümidlər bəsləyirəm. İnanıram ki, mənim axıra çatdıra bilmədiyim tale yüklü məsələləri, planları sizin köməyiniz və dəstəyinizlə İlham Əliyev başa çatdıracaq!”. Bəli, bu gün bir daha şahid oluruq ki, Ulu Öndərin təhsil siyasəti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva tərəfindən uğurla davam etdirilir. Dövlət başçısı həmişə vurğulayır ki, dövlətin, xalqın gələcəyi intellektual inkişafla bağlıdır və elmə qoyulan sərmayə millətin sabahına xidmət edir. Bu yöndə ölkənin neft strategiyasından əldə olunan gəlirlərin insan kapitalına çevrilməsi sosial-iqtisadi islahatların davamlılığının uğurla gerçəkləşdirilməsinə xidmət edir. Ölkə rəhbəri müxtəlif ölkələrin təcrübəsini müqayisə edərək uğur qazanmağın əsas səbəblərini neft-qaz ehtiyatları ilə deyil, elmə, biliyə, yiyələnməklə əlaqələndirərək qeyd edir ki, təbii ehtiyatların və insan kapitalının sintezi Azərbaycanı çox qabaqcıl, müasir ölkəyə çevirəcəkdir. Təhsilə qoyulan vəsaitin ölkənin hərtərəfli inkişafına, iqtisadiyyatın, davamlı tərəqqinin təmin olunmasına əsaslı zəmin yaratdığını vurğulayan dövlət başçısı təhsil sisteminin müasirliyi və effektivliyini dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasının reallaşmasının əsasşərtlərdən biri kimisəciyyələndirir.

         Təhsil sahəsində yeniliyə və inkişafa nail olmaq, eləcə də intellektuallığı və idarəetmə qabiliyyətini artırmaq və Azərbaycan təhsil sisteminin Avropa Ali Təhsil Məkanına daha səmərəli inteqrasiyası üçün Azərbaycan 2005-ci ilin may ayından Vahid Avropa Ali Təhsil Məkanının yaradılmasını nəzərdə tutan Boloniya prosesinə qoşulmuşdur.Son 17 ildə Cənab Prezidentin səyi nəticəsində təhsilə ayrılan vəsait hər il artırılmışdır. Əgər 2003-cü ildə dövlət büdcəsində təhsilə ayrilan vəsait 378 milyon manat təşkil edirdisə, 2021-ci ilin təhsil xərcləri 3277,7 milyon təşkil etmişdir. Eyni zamanda 2009-cu ildə “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının qərarı, Azərbaycan Respublikasında ümumitəhsil məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı proqramı (2005-2007) haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı, “2008-2012-ci illə Azərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı” haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı, "2007- 2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı” haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı, “2011- 2021-ci illərdə Azərbaycan təhsilinin inkişafl üzrə Milli Strategiy” haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı və s. sərəncam və qərarların qəbul edilməsi Azərbaycan təhsilinin inkişafına olan diqqət və qayğının bir nümunəsi idi. Bu siyasətin davamı kimi “2019-2023-cü illər üçün Azərbaycan Respublikasında ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliliyinin artırılması üzrə Dövlət Proqramı” təsdiq edilmiş və ölkəmizdə ali təhsil sisteminin inkişaf etdirilməsi üçün yeni bir mərhələ başlamışdır.Eyni zamanda qeyd etmək yerinə düşər ki, son illər Azərbaycan təhsil sisteminin yenilənməsi və müasirləşməsi üçün Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulmuş xaricdə təhsil ənənəsi Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə ölkənin insan kapitalının inkişafına yönəlmiş "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı” çərçivəsində ümumilikdə 3558 nəfər Azərbaycan vətəndaşı Dövlət Neft Fondu hesabına maliyyələşdirilməklə dünyanın 32 ölkəsinin 379 aparıcı universitetində təhsil almaq hüququ qazanmışdır. Proqram çərçivəsində təhsil almış tələbələrin böyük əksəriyyəti məzun olmuş və ölkəyə qayıdaraq özəl (60%) və dövlət sektorunda (40%) fəaliyyətə başlamışlar.Son 17 ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycanda ən müasir tələblərə cavab verən universitetləri - ADA Universiteti (2006), Bakı Ali Neft Məktəbi (2011), M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Bakı filialı (2009), İ.M.Seçenov adına Birinci Moskva Dövlət Tibb Universitetin Bakı filialı (2015), Azərbaycan Fransız Universiteti (UFAZ, 2016) yaradılmış və fəaliyyətə başlamışdır. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarına ölkəni tərk etmədən aparıcı ölkələrin ali təhsil standartları çərçivəsində keyfiyyətli təhsil almaq imkanının yaradılması məqsədilə Azərbaycan-Fransız Universiteti (UFAZ) fəaliyyətə başlamışdır. 2016-ci ilin sentyabr ayından başlayaraq UFAZ-da 4 ixtisas üzrə (kimya mühəndisliyi, Komputer elmləri, geofizika mühəndisliyi, neft və qaz mühəndisliyi) ingilis dilində tədrisə başlanılmış və tələbə qəbulu həyata keçirilmişdir. 2020-ci ildə Universitetin ilk 125 məzununa Fransanın Strasburq Universiteti və Renne 1 Universitetinin, eləcə də Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin diplomları təqdim edilmişdir. 2020-ci ilə UFAZ-da ilk dəfə olaraq 2020/2021-ci tədris ili üçün Magistratura pilləsi üzrə 80 yer dövlət hesabına tələbə qəbulu həyata keçirmiş və 3 ixtisas üzrə (kimya mühəndisliyi/fiziki kimya, tətbiqi komputer elmləri, yer elmləri) fakultələr fəaliyyətə başlamışdır. 

 

       Proqramın yaradılmasının əsas məqsədi ali təhsilin məzmun və keyfiyyət göstəricilərinin beynəlxalq ikili diplom proqramları və xarici mütəxəssislərin cəlb olunması ilə təkmilləşdirilməsi və bununla da Azərbaycan ali məktəblərinin akademik potensialının gücləndirilərək dünya strandartları səviyyəsinə çatdırılmasıdır. Son 5 ildə UFAZ-ın ən müasir avadanlıqlarla təhciz edilmiş elmi-tədris laboratoriyalarının tələbələrin ixtiyarına verilməsi, eləcə də universitetin qabaqcıl maddi-texniki və tədris bazasının yaradılması dövlət başçısının təhsilə və elmə verdiyi ən yüksək dəyər kimi qiymətləndirilə bilər. UFAZ tələbələrinin tədris zamanı yerli və xarici müsabiqələrdə qazandıqları nailiyyətlər, burada təhsil alan gənclərin yiyələndikləri biliklərin beynəlxalq səviyyədə qəbul olunması ölkə başçısının dünyanın qabaqcıl tədris proqramları və tanınmış alimlərin azərbaycanlıların gənc nəslinin yüksəkixtisaslı kadr kimi yetişdirilməsinə cəlb olunması istiqamətində atdığı addımların effektiv üsul kimi öz təsdiqini tapdığının göstəricisidir.

 

30 illik işğal dövründə Qarabağ torpağının altı da, üstü də talan edilmişdir

Dosent Vazeh Əskərov

Yeni Azərbaycan Partiyasının İdarə heyətinin üzvü, 

Azərbaycan-Fransız Universitetin (UFAZ) icraçı direktoru

          1988-ci ildən başlayaraq Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində Azərbaycannın 1,7 milyon hektar ərazisi işğal edilmiş və 1993-cü ilə qədər davam etmişdir. Bu illər ərzində Azərbaycanın xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin 890 000 hektar olan ərazinin 42 997 hektari erməni işğalçılarının talanına məruz qalmışdır. Ermənilər işğal dövründə Dağlıq Qarabağda qızıl, mərmər, tuf və inşaat daşı yataqlarını mənimsəmişlər. Qondarma rejimin rəhbərliyi sərvəti əldə etmək məqsədi ilə xarici ölkələrin şirkətlərini qanunsuz olaraq bölgəyə dəvət etməklə Azərbaycan ərazilərində qanunsuz iş kontraktları qurmuş talan faktını rəsmləşdirmişlər.

            İşğal olunmuş ərazilərdə erməni işğalçılarının canlı təbiətə və bəşəriyyətə qarşı yönəlmiş əməlləri barədə Azərbaycan höküməti və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən dəfələrlə Avropa Vəhşi Təbiətin və Təbii Ətraf Mühitin Mühafizəsi üzrə Bern Konvensiyasının baş katibinə, Biomüxtəliflik üzrə Konvensiyanın icraçı katibinə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının katibliyinə, Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Birliyin prezidentinə rəsmi müraciətlər edilmiş, beynəlxalq təşkilatların diqqətinə bu istiqamətdə təxirəsalınmaz tədbirlərin görülməsinin zəruriliyi çatdırılmışdır.

Ağdam şəhəri işğaldan sonra

                Qeyri qanuni məskunlaşma və təbii sərvətlərin talan edilməsi ilə bağlı eyni zamanda Beynəlxalq təşkilatlara da müraciətlər ünvanlanmış və fakt araşdırıcı missayaların təşkil olunaraq bölgəyə göndərilməsi hər zaman tələb edilmişdir. 30 il ərzində işğal faktina baxmayaraq Dünya ictimayətinin Qarabağın Azərbaycan ərazisi kimi tanıması və heç bir dövlətin o cümlədən Ermənistanın belə cürət edib tanımadığı qondarma respublikanın uzun illər nəzarəti altında saxladığı Azərbaycan ərazilərinə hər hansı bir ciddi beynəlxalq ekoloji təşkilatın ətraf mühitin korlanmasına dair araşdırma aparması da mümkün olmamışdır. İşğal edilmiş ərazilərdə 247 352 hektar meşə sahəsi olmuşdur ki, bu da Ermənistanın bütün meşələrinin 55 faizindən çoxdur. Bu ərazilərdə «Qırmızı kitaba»a salınmış qiymətli ağac növlərinin olmasını nəzərə alsaq ermənilərin bu illər ərzində etdikləri vəhşilikləri bir daha görə bilirik.

            Lakin, təəssüflər olsun ki, son 30 ildə işğal olunmuş ərazilərə nəzarət olunmadığından orada təbii sərvətlərin talan edilməsi ilə bağlı dəqiq statistika aparmaq mümkün olmamışdır. Bu illər ərzində işğal olunmuş rayonlarda qeyri qanuni məskunlaşdırılan ermənilər təbii sərvətlərdən necə gəldi istifadə etmiş və orada qanunsuz olaraq təbii sərvətlər istismar edilmışdir. Bundan əlavə beynəlxalq təşkilatlar hər zaman işğal faktını aradan qaldırmaq üçün Azərbaycanı sülh danışıqlarına və işğal fakti ilə barışmağa sürükləmişlər.

            Azərbaycanın möhtəşəm Zəfəri ilə başa çatan 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra açılan acınacaqlı mənzərə ermənilərin işğal etdikləri Qarabağ bölgəsinin təbii ehtiyatlarını vəhşicəsinə talamaqla bu torpaqların onlara məxsus olmadıqlarını və onların heç zaman burada yaşamaq planları olmamasını bir daha subut etdi.

           Bu gün işğaldan azad edilmiş torpaqlarımızda Azərbaycana aid olan hər bir şeyin necə məhv edildiyini görürük. Heç vaxt onlara mənsub olmayan torpaqları öz havadarları ilə işğal etməyi bacarmış ermənilər Qarabağda muzeyləri, incəsənət abidələrini, qəbrləri, hətta heykəlləri belə məhv etmiş və tarixi unutdurmağa çalışmışlar. Azərbaycan qəbristanlıqlarını təhqir edilmış və dağıdılmışdır. Şuşada eləcə də digər şəhərlərdə qəsdən törədilmiş bu vəhşiliklər keçmişi unutdurmaq üçün məqsədyönlü atılmış addımlar olmuşdur.

            Lakin Azərbaycan xalqı əzmlə bu 30 ili gözlədi və başda Cənab Prezident İlham Əliyev olmaqla Azərbaycan dövləti həmişə Azərbaycanın heç bir qarış torpağının belə düşmənlərə verilməməsi ilə bağlı hər zaman Azərbaycan xalqına vəd verdi və bizim o torpaqlara tezliklə dönəcəyimizə və üç rəngli bayrağımızın Qarabağda dalğalanacına əmin olduğunu bildirmişdir.

       4 yanvar 2021-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının prezidenti Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərdə dayanıqlı məskunlaşma üçün müasir və layiqli həyatın təmin edilməsi, bütün sahələrdə quruculuq-bərpa və abadlıq işlərinin aparılması, habelə təhlükəsiz yaşaması, səmərəli fəaliyyətin və rifahın davamlı artmasının dəstəklənməsi məqsədilə fərman vermis və publik şəxs kimi Qarabağ Dirçəliş Fondunun yaradılmışdır.

     Qarabağ münaqişəsinin dünəni və Zəfər tarixinin 44 günü

Dosent Vazeh Əskərov

Yeni Azərbaycan Partiyasının İdarə heyətinin üzvü,

Azərbaycan-Fransız Universitetinin (UFAZ) icraçı direktoru

Azərbaycanın döyünən ürəyi sayılan, Qarabağ bölgəsi hər bir Azərbaycanlı üçün müqəddəsdir. 44 günlük müharibə dövründə bütün dünya Azərbaycanlıları birləşərək həmrəylik göstərmiş və Müzəffər Ali Baş Komandanın rəhbərliyi və qəhrəman əsgərlərimizin göstərdiyi mübarizə və şücaət nəticəsində torpaqlarımız 30 il davam edən işğaldan sonra azad edilmiş və müharibə Zəfər ilə başa çatmışdır.

Qara və bağ sözlərin birləşməsindən əmələ gələn, 2700 metr hündürlükdə yerləşən Azərbaycanın ən səfalı yerlərindən olan Qarabağ bölgəsi,  Araz vadisi və Kür qırağı çəmənliklər ilə əhatə olunmaqla, zəngin təbiəti və münbit torpağı ilə hər zaman məşhur olmuşdur. 1828-ci ildə Türkmənçay müqaviləsindən sonra, çar siyasəti bölgədə öz dini təsirini və güçünü yaymaq məqsədi ilə Türkiyə və İranda yaşayan erməniləri öz imperiyasında yerləşməyə dəvət edir. Belə ki, eyni dövrdə çar Rusiyası tərəfindən yenicə işğal edilmiş Azərbaycan ərazilərinə digər qeyri müsəlmanların (müxtəlif sektalara məxsus almanlar, ruslar və s.) da köçünün şahidi oluruq. Lakin qeyd etməliyik ki, rusların bu çağırışına daha çox ermənilər hay vermişlər. Bu baxımdan ermənilər ruslar üçün öz siyasətlərini həyata keçirmək üçün bir tapintı olduğunu desək yəqin ki, yanılmarıq. Çünki, ermənilər bölgədə bəlkədə yeganə xristian xalqlarındandırlar ki, müsəlmanlar arasında sərbəst yaşayır, onların mədəniyyətinə uyğunlaşır, dillərini öyrənir, mətbəxini və musiqisini mənimsəyirdilər. Azərbaycandakı yaşlı nəsil təsdiq edər ki, sovet dövründə ölkədə yaşayan digər müxtəlif xalqlar arasında ermənilər yeganə xalq idilər ki, sadaladığım bütün vərdişləri yüksək şəkildə mənimsəyir və bir müddət keçdikdən sonra dünya ictimaiyyətinə özlərinki olduqlarını car çəkməkdən belə utanmırdılar.

1920-ci il Azərbaycan Demokratik Respublikasının süqutu və bolşeviklərin Azərbaycanı işğal etdikdən sonra Ermənilərin Qarabağ, Naxçıvan, Zəngəzur kimi tarixi Azərbaycan torpaqlarına olan iddiaları 26 mart 1921-ci il Moskva və 13 oktyabr 1921-ci il Qars müqavilələrinin imzalanaması ilə öz həll yolunu tapdı. 1921-ci ildə Zəngəzur mahalının Ermənistana verilməsi prosesi Azərbaycan və Türkiyə arasında sərhədlərin qismən azalması və ardınca Naxçıvanın Azərbaycandan ayrılması ilə nəticələnir. Ermınilərin zaman-zaman Azərbaycan torpaqlarına yerləşdirilməsi və onlara havadarlıq edilməsi ilə yerli əhaliyə təziq göstərməsi xalq atasında narazılıqlar yaradır və toqquşmalar ilə nəticələnirdi. Ermənilərin 1905 və 1918 illərdə törətdikləri qırğınlardan sonra Sovet dövründə ilk etnik toqquşmalar, 1963-cü ildə Bakı və Sumqayıtda, 1968-ci ildə Qarabağda başlamaqla Azərbaycanı sarsıtdı. Erməni təbliğatının ilk cücərtiləri 1965-ci ilin əvvələrində SSRİ-də başladı. Həmin ildə, Erməni diasporasının təsiri altında olan ermənilər SSRİ-də "Erməni soyqırımı"nın 50-ci ildönümü ilə bağlı tədbir təşkil etdilər.

Azərbaycanın bir sira əraziləri sovet dövründə də Ermənistana birləşdirilmişdir. Proses 1922-ci ildə Azərbaycanın Dilican və Göyçə rayonlarının Ermənistana verilməsi ilə başlamışdı. 1923-cü ildə Naxçıvanın doqquz rayonu Ermənistanı birləşdirdi. 1929-cu ildə Qazax, Zəngilan və Ordubad rayonlarının bəzi kəndlərinin Ermənistana birləşdirilməsi Meğri rayonunun yaradılmasına səbəb olmuşdur. 1946-cı ildə 4000 hektar meşə sahəsi, 1969-cu ildə isə Gədəbəy, Qazax, Tovuz və Sədərək rayonlarının geniş əraziləri Ermənistana verilməsi qərarı 1984-cü ildə qədər mümkün olmamış və sonra reallaşmışdır. Əgər 1918-ci ildə müstəqil Ermənistan ərazisi 4 iyun 1918-ci il tarixli Batum müqaviləsinə əsasən 9.000 km² idisə, 1988-ci ildə ərazilər üç dəfə genişləndirilərək 29.743 km²-ə olmuşdur. 2020-ci ilə qədər bu rəqəmə daha 20 min km² Dağlıq Qarabağ ərazisini və Ermənistan ordusu tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycanın 7 rayonunu da əlavə etmək olar.dı Əksinə, 1918-1920-ci illərdə Azərbaycanın ərazisi 114.000 km², indiki ölkənin ərazisi isə Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğal etdiyi ərazilərlə birlikdə 86.600 km²-dir. 

Sosial-siyasi və iqtisadi səbəblər. XX əsrin sonunda, 1989-cu ildə Almaniyanın birləşdirilməsi və 1991-ci ildə SSRİ-nin süqutu,  dünyada yeni bir sistemin bərqərar olunması ilə nəticələndi. Müxtəlif  hadisələr, yenidənqurma və aşkarlıq siyasəti, SSRİ-də strateji silahların ləğvi barəsindəki danışıqların başlamasına və həmçinin, SSRİ-i qoşunlarının Əfqanıstan və Afrikadan geri çəkilməsinə  səbəb oldu.  SSRİ-nin dağılması prosesinin sürətlənməsi keçmiş Sovet respublika xalqları arasında münaqişələrin yaranmasına və MDB-nin (Müstəqil Dövlətlər Birliyi) formalaşmasına şərait yaradır[1]. Hakimiyyətdə baş verən dəyişikliklər və Sovet dövrünün sona çatması, Avropada keçmiş Yuqoslaviya və Çexoslovakiya kimi dövlətlərin bölünməsinə, Dağlıq Qarabağ və Balkan müharibəsi kimi yeni münaqişə zonalarının yaranmasına və 1991-ci ilin oktyabrında, Azərbaycan kimi digər müstəqil dövlətlərin yaranmasına səbəb oldu.

Kommunizmdən 70 il sonra, bütün Sovet ölkələri demokratik müstəqil dövlət qurmağa başlayır. Bu yol Azərbaycan üçün də çətin bir yol olur. 1987-ci ildən etibarən, Azərbaycan xalqı qaçqınlıq problemini yaşayır. Minlərlə Ermənistan azərbaycanlısı öz yurd-yuvalarından didərgin düşür. 1992-ci ildən etibarən, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi qanlı müharibəyə və qaçqınların sayının artmasına səbəb olur. 1994-cü ildə atəşkəs ərəfəsində, Qarabağ və ətraf rayonlardan eləcə də Ermənistandan qovulmuş və öz dədə-baba torpaqlarından didərgin düşmüş qaçqınların sayı 1 milyona çatmışdır. Bir tərəfdən, SSRİ-nin dağılması digər bir tərəfdən, Azərbaycan hökumətində mövcud qeyri-sabitlik və özbaşınalıqdan doğan müharibənin yaranması, əhalinin köçməsinin ən başlıca səbəbləri idi. Həmin dövrdə baş vermiş hadisələr Azərbaycanda yaşayan digər xalqlarında (ruslar, yəhudilər, ukraynalılar eləcə də azərbaycanlılar və digər etnik azlıqların nümayəndələri ölkəni tərk edirlər.

Qarabağ üzərində Ermənistan və Azərbaycan arasında baş vermış birinci Qarabağ müharibəsi, əslində Qafan və Mehri (Ermənistan) bölgələrindən qovulan ilk qaçqınların məsələsi ilə 1986-cı ildən rəsmi olaraq başlamışdı. 1987-ci ilin sonlarında yaradılan qondarma “Erməni soyqırımı”  məsələsini Azərbaycan xalqı Dağlıq Qarabağ probleminin ilkin günlərində ölkənin ərazi bütövlüyünə qarşı yönəldilmiş cəhd və vətəndaşların konstitusiya hüquqlarının pozulması kimi qiymətləndirirdi. 1987-1991-ci illər ərzində, Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların tamamilə çıxarılmasını nəzərdə tutan siyasətin həyata keçirilməsiylə, təxminən 200 000 azərbaycanlı öz yurdundan didərgin düşdü. 1992-ci il  fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zamanı baş vermiş ən dəhşətli hadisələrdən biri, Xocalı soyqırımı baş verdi.

Həmin dövrdə hakimiyyətdə mövcud olan xaos və özbaşınalıqlar Azərbaycan Respublikasının müdafiə gücünü daha da zəiflətdi. İki illik müharibədən sonra  Ermənistan ordusu Qarabağın bütün ərazisini və ona bitişik 7 rayonu işğal edi. 1992-ci ilin fevral ayından etibarən, münaqişənin həlli istiqamətində bir sıra vasitəçi tədbirlər görülməyə başladı. 5 may 1994-cü il tarixində tərəflər arasında atəşkəsin əldə edilməsi barəsində razılıq əldə olundu. Həmin dövrdən etibarən, münaqişənin sülh yolu ilə həllinə dair aparılan danışıqlar 27 sentyabr 2020-ci ilə qədər, İkinci Qarabağ müharibəsinə qədər nəticəsiz qaldı.

Son 30 ildə Dağlıq Qarabağ adlı münaqişə, keçmiş SSRİ-nin miras qoyduğu Gürcüstan, Abxaziyanın separatçı respublikaları, Cənubi Osetiya, Dnestryanı və Moldova ölkələrində mövcud olan problemləri kimi həlli dondurulmuş konfliktlərdən sayılmaqda idi.

Müharibədən sonra bir sıra büynəlxalq təşkilatlar bəyanatlar və tövsiyyələr qəbul etmiş lakin 2016-cı il Aprel döyüşlərinə qədər nə bir qarış torpaq geri qaytarılmış nə də məcburi köçkünlər öz yurdlarına dönmüşlər. Nə dünya dövlətləri elə Ermənistanın özü belə işğal edilmiş torpaqları tanımamışdır. 2016-cı il "Dördgünlük müharibə"də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Tərtər rayonunun Talış kəndi ətrafındakı yüksəkliklər və Seysulan kəndi, Cəbrayıl rayonun Lələ təpə yüksəkliyi və Cocuq Mərcanlı eləcə də Gpranboy rayonununGülüstan kəndi və Tərtər rayonunun Madagiz kəndi istiqamətində yollar düşməndən azad olunmuşdur.

İkinci Qarabağ müharibəsinin başlamasına bpyük təsir göstərmiş ikinci ən böyuk qarşıdurma 2020-ci ilin iyul ayında baş vermiş Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhəddinin Tavuz mərzi və Tovuz rayonu ərazisində baş vermiş döyüşlərdə biri Azərbaycan generalı olmaqla 16 hərbiçi həlak olmuşdur.

27 sentyabr 2020-ci il ermənilərin təmas xətdində hərbi vəziyyəti pozduqlarına görə baş vermiş 44 günlük müharibə "Dənir Yumruq" adı ilə tarixə düşdü və Azərbaycan başda Müzəffər Ali Baş Komandan olmaqla 30 illik işğala son qoydu. 44 günlük müharibə dövründə biz Azərbaycan xalqının bir an belə dayanmadan necə vahid bir güçə çevrildiyinin və böyük əzm ilə vətəndaş borcunu ödəyərək Müzəffər Orduya rəhbırlik edən Cənab Ali Baş Komandan İlham Əliyevin ətrafında birləşərək "Dəmir Yumruğa" çevrildiyinin şahidi olduq.

Bu gün, 8 noyabr 2021-ci il Azərbaycanda Zəfər gününün ilk ildönümü qeyd olunur. Bu gün Azərbaycan vətəndaşı xöşbəxtdir ki, onun torpaqları düşmən tapdağından azad edilib. Döyüşlər zamanı şəhid olmuş azərbaycan oğul və qızları hər zaman Azərbaycan xalqının ürəyində qalacaq. Dövlətimiz və vətəndaşlarımız hər bir şəhid ailəsinin qayğısına qalmaqda özünü borclu bilir və onları qoruyur. Eləcə də döyüşlərdə yaralanmış qazılərimizə bütün Azərbaycan xalqı adından qayğı ve ehtiram var. Bu gün Qarabağa həyat qayıdır, dağıdılmış evlər məscidlər yenidən tikilir, kənd və qəsəbələrin eləcə də şəhərlərin yeni proyektləri hazırlanır. Tezliklə bütün dünya görəcək ki, QARABAĞ necə AZƏRBAYCANDIR!

---

[1] Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) – 8 dekabr 1991- ci ildə,  Rusiya, Ukraniya və Belarusiya tərəfindən qurulub. 15 sovet respublikasının 11 üzvününün daxil olduğu bu birlik, bütün üzv ölkələrinin bərabər suverenliyinin təmin olunması prinsipləri üzərində qurulmuşdur.