Qarabağ torpağının altı da, üstü də talan olunur

Ermənilər işğal etdikləri Dağlıq Qarabağ bölgəsinin təbii ehtiyatlarını talamaqda davam edirlər. Bir müddət öncə qondarma «DQR prezidentinin» müşaviri Qriqori Qabrielyants bildirmişdi ki, «Dağlıq Qarabağ hökumətinin əsas proqramlarından biri qeyri-metal xassəli təbii ehtiyatların axtarışıdır».
Ermənilər işğal dövründə Dağlıq Qarabağda mərmər, tuf və inşaat daşı yataqlarını mənimsəməyə başlayıblar. Qriqori Qabrielyants Dağlıq Qarabağda ağ mərmər yataqlarındakı ehtiyatların milyonlarla kubmetr olduğunu deyib.
Onu da bildirək ki, son günlər bir neçə xarici şirkət də işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində qanunsuz iş qurmaq planlarının olduğunu açıqlayıblar ki, bu da problemin ciddiliyini daha da artırıb.
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyindən (ETSN) verilən məlumata görə, 1988-93-cü illər ərzində Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində Azərbaycanın 1,7 milyon hektar ərazisi işğal olunub…Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin sahəsi hazırda 890 min hektara çatdırılıb ki, bunun da 42997 hektarı erməni işğalçılarının tapdağı altındadır.
İşğal olunmuş ərazilərdə erməni işğalçılarının canlı təbiətə və bəşəriyyətə qarşı yönəlmiş əməlləri barədə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən Avropa Vəhşi Təbiətin və Təbii Ətraf Mühitin Mühafizəsi üzrə Bern Konvensiyasının baş katibinə, Biomüxtəliflik üzrə Konvensiyanın icraçı katibinə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının katibliyinə, Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Birliyin prezidentinə rəsmi müraciətlər edilmiş, beynəlxalq təşkilatların diqqətinə bu istiqamətdə təxirəsalınmaz tədbirlərin görülməsinin zəruriliyi çatdırılıb.
ETSN-in işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində ətraf mühitə və təbii sərvətlərə dağıdıcı təsirləri tədqiq edən Operativ Mərkəzin üzvü, idarə rəisi Möhübbət Qurbanov bildirdi ki, işğal olunmuş ərazilərə nəzarət olunmadığından orada təbii sərvətlərin talan edilməsi ilə bağlı dəqiq statistika aparmaq mümkün deyil. Onun sözlərinə görə, təqribi olaraq nə qədər ziyan vurulduğu hesablanır: «İşğal olunmuş rayonlarda məskunlaşan ermənilər təbii sərvətlərdən necə gəldi istifadə edirlər. Bundan başqa orada qanunsuz olaraq təbii sərvətlər istismar edilir. Hətta erməni mənbələri də bunu təsdiqləyirlər. Son illər bu tendensiya daha da sürətlənib». ETSN rəsmisi əlavə etdi ki, bu qanunsuzluqlarla bağlı təmsil etdiyi qurum tərəfindən beynəlxalq təşkilatlara müraciət olunur. Orada baş verən bütün hadisələrə nazirlik tərəfindən dərhal reaksiya verilir».
Bəs Azərbaycan təbii sərvətlərinin talan edilməsinin qarşısını necə ala bilər? Politoloqlar bu barədə nə düşünürlər?
Türkiyədə fəaliyyət göstərən Qafqaz Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin (KafkasSAM) rəhbəri Hasan Oktay bildirdi ki, bunun üçün ilk növbədə beynəlxalq təşkilatlara təsir etmək və onları hərəkətə keçirmək lazımdır. Onun sözlərinə görə, bütün diqqəti Qarabağa yönəldib Azərbaycanın təbii sərvətlərinin talan edilməsini dayandırmaq lazımdır: «Amma hər şeydən önəmlisi işğal faktını aradan qaldıracaq addımların atırlmasıdır. Bunun üçün isə sülh danışıqları nəticə verməlidir. Belə olmazsa hərbi yolla torpaqlar işğaldan azad edilməlidir. Eyni zamanda ekologiya ilə məşğul olan Azərbaycan QHT-ləri də dünyanın diqqətini sözügedən problemə yönəltmək üçün fəaliyyət göstərməlidirlər».

Strasburq Universitetinin doktoru Vazeh Əsgərov dedi ki, ermənilər işğal etdikləri Dağlıq Qarabağ bölgəsinin təbii ehtiyatlarını talamaqla bir daha bu torpaqların onlara məxsus olmadığını və heç zaman burada yaşamayacaqlarını subuta yetirirlər. Onun sözlərinə görə, işğal olunmuş Azərbaycan torpaqlarında ermənilərin işğalçı siyasət yürütməsi və təbii sərvətləri amansızlıqla talaması 20 ildən çoxdur davam edir və bu barədə dəfələrlə faktlar açıqlanıb, etirazlar bildirilib: «Bu etirazlari hətta bəzən ermənilərin özləri də ifadə ediblər. Bu məsələyə olan münasibətlərini ermənilər prezidentin iqamətgahı qarşısında Dağlıq Qarabağda qızıl və mis yataqlarının talanması ilə bağlı etiraz aksiyasında da bildiriblər. Lakin qondarma rejimin «müşaviri»nin bu məsələyə dair söylədiyi «Dağlıq Qarabağ hökumətinin əsas proqramlarından biri qeyri-metal xassəli təbii ehtiyatların axtarışıdır» fikri bu prosesin bir məqsədli aparıldığını ortaya qoyur. Qeyd edim ki, işğal altındakı ərazilərdə 247352 hektar meşə sahəsi qalıb ki, bu da Ermənistanın bütün meşələrinin 55 faizindən çoxdur. Bu ərazilərdə «Qırmızı kitaba»a salınmış qiymətli ağac növlərinin mövcudluğunu və hazırda onların məhv edilməsini nəzərə alsaq, bu prosesə daha ciddi yanaşmağımız lazım gəlir. Eyni zamanda qeyd edim ki, dünya ictimayyəti Dağlıq Qarabağı Azərbaycanın ərazisi kimi tanıyır və eləcə də işğal edilmiş ərazilərin heç bir dövlət tərəfindən tanınmaması hər hansı bir ciddi beynəlxalq ekoloji təşkilatın orada ətraf mühitin korlanmasına dair araşdırma aparmasına icazə vermir».
Azərbaycan — İsrail Beynəlxalq Təşkilatının idarə heyətinin üzvü, politoloq Arye Qut vurğuladı ki, bu çox ağır və mürəkkəb məsələdir: «20 ildən artıqdır ki, Azərbaycan xalqı Qarabağsız yaşayır, 20 ildir ki, doğma Şuşamızı itirmişik, Azərbaycanın bu qızıl incisi erməni işğalçıları və təcavüzkarlarının çirkli əllərindədir. Həmişə mədəniyyət, incəsənət və maarifçilik korifeylərinin — Üzeyir Hacıbəyov və Bülbül, Natəvan və Vaqif, Xan Şuşinski və Bədəlbəyli, Qaryağdı və Niyazi, Haqverdiyev və Mehmandarov və bir çox digər böyük şəxsiyyətlərlə daim fəxr etmiş azərbaycanlılar üçün işğal edilmiş Qarabağın xüsusi önəmi var. Qeyd edək ki, Qafqazda ilk teatr 1848-ci ildə məhz Şuşada yaradılıb, sonra isə teatr üçün bina inşa olunub. Düşünürəm ki, heç zaman gözəl Şuşanın büllur suyu və təmiz havası, boğuq səhər sakitliyində yayılan addımların səsi və nəzərə çarpmadan başqa heç bir yerdə görünməyən parlaq ulduzların sayrışdığı, qaranlıq gecəyə keçən təkrarolunmaz axşamların toranlığı heç zaman unudulmayacaq».
Onun fikrincə 1992-ci ilin mayı Azərbaycan dövlətçiliyinin tarixində belə dövrlərdən biri idi: «Daha doğrusu, o zaman dövlətçilik adında bir şey yox idi. O zaman heç kim öz xalqını qorumağa qadir ordu yaratmağa çalışmırdı. Sadəcə hakimiyyət uğrunda mübarizədə bir birinin boğazını çeynəməyə hazır olan siyasi qüvvələrin çoxsaylı dəstələri var idi. Ermənistanın təcavüzünə məruz qalmış doğma və işğal olunmuş Azərbaycan torpaqları tənhalıqda və təcrid olunmuş durumda idi. Bizim Vətənimiz Şuşadır, Şuşa bizim doğma torpağımızdır, elə bütün Qarabağ, bütün Azərbaycan kimi. Bizim faciəmiz Xocalı və Laçındır, Ağdam və Xankəndidir. Bizim əzabımız Şuşadır. O, bizim üçün bir ana və bacıdır, biz onu müdafiə edə bilmədik, amma qaytarmağa borcluyuq. Biz hazırkı nəsli doğma torpaqları qaytarmaq səylərinə hazırlamalı, bu ruhda tərbiyə etməliyik — ya diplomatik mübarizə, ya da savaş yolu ilə. Birinci yol daha yaxşıdır, lakin barıtı quru saxlamaq lazımdır. Hər şeyi bağışlamaq və unutqanlıq insanlara xas cəhətlərdir. Bu cəhətlərdən biganəliyədək bir addım məsafə var. Biz çoxdan sevməyə öyrənmişik, amma nifrət etməyi də bacarmaq lazımdır.
Bu gün işğal edilmiş torpaqlarımızda Azərbaycana aid hər bir şeyi necə məhv etməyə çalışdıqlarını görürük. Bu torpaqlar ona görə ağlayır ki, bu qaniçən gəlmələr muzeyləri, incəsənət abidələrini, heykəlləri məhv ediblər, Azərbaycan qəbristanlıqlarını təhqir edib və dağıdıblar, Şuşanın keçmişini unutdurmaq üçün onun Azərbaycan ruhunu məhv ediblər. Mən bilirəm ki, indi Azərbaycan keçmişini xatırlayan Şuşa, Laçın, Kəlbəcər, Ağdam, Füzuli, Zəngilan, Qubadlı bizlər üçün darıxır və ağlayır. Ağlamaq lazım deyil, bizim zəif olmaq hüququmuz yoxdur. Bizim torpaqlar bizi gözləyir… Gözləyir ki, biz mütləq oraya qayıdacaq və onu erməni işğalçıların qeyri-insani əsarətindən azad edəcəyik. Biz heç zaman Azərbaycanın heç bir qarış torpağının itirilməsi ilə barışmayacağıq. Biz mütləq Qarabağa dönəcəyik və orada Azərbaycanın üç rəngli bayraqı mütləq dalğalanacaq».

http://www.xalqcebhesi.az/?p=129579                                            24/09/2013