“Ermənilərin Fransa torpaqlarında yerləşməsi XV əsrə 

təsadüf edir”

Vazeh Əsgərov: “Bu gün dünyada üç ermənidən ikisi Ermənistanın xaricində yaşayır”

Strasburq Universitetinin doktoru Vazeh Əsgərov Azərbaycan Dillər Universiteti rektorunun müşaviri təyin olunub. O, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin başvermə səbəbləri ilə bir sıra araşdırmaların müəllifidir. “Baymedia”ya müsahibəsində V.Əsgərov Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Farnsada erməni diasporunu fəaliyyəti və digər məsəslələrlə bağlı sualları cavablandırıb. 

     - Erməni və Azərbaycan xalqları arasında olan münaqişənin kökləri ilə bağlı XX əsrin əvvəllərindən bu günə qədər olan dövrü tarixi faktlarla araşdıraraq, lazımi materilalları oxucuların ixtiyarına vermişəm. Ermənilərə olan “təəssübkeş”lik nəticəsində doktorluq müdafiəsi zamanı dəvət olunmuş münsiflər heyəti öz erməni professor dostlarının yarınaraq universtetinin rəsmi elan yerində anonsun yerləşdirilməməsinə

belə qərar vermişdilər. Uzun sürən müzakirələrdən və nəhayət müdafiəyə bir neçə gün qalmış araşdırmalarımın mediada tezliklə yayacağımı bəyan etdikdən sonra mənə qarşı münasibət müsbətə doğru dəyişdi. Qeyd edim ki, bu araşdirmalarda münaqişəyə toxunan çoxlu sayda araşdırma və faktlar var.

Eyni zamanda müdafiədə Azərbaycandan münsif kimi dəvət etdiyim millət vəkili, Azərbaycan Dillər Universtetinin rektoru Səməd Seyidov da iştirak edib. Həqiqətən də onun müdafiədə iştirak etməsi mənim doktorluq dissertasiyamın uğurla bitməsinə şərait yaratdı və bu adı qazanmağıma yol açdı.

Fikrimcə, ilk erməni- azərbaycanlı münaqişəsini 1905-ci ilə aid etsək, bunun əsas kökünü həmin dövrdə regionda baş verən inqilablarda axtarmaq lazımdir. Belə ki, İranda məşrutə inqilabı, Turkiyədə gənc turklər, Rusiyada 1905-ci il inqilablarını hansısa yolla yatırmaq lazım idi. 1905-ci ilin əvvəlində bir müsəlmanın daşnaklar tərəfindən öldürülməsi Bakıda, Qarabağda, Gəncədə, İrəvanda, Naxçıvanda və Zəngəzurda 10 minlərlə insanın məhvinə gətirib çıxardı.

- Fransada erməni lobbisinin uğur qazanmasının səbəbi nədir?

- Orta əsrlərdən başlayaraq dəniz ticarətinin inkişafında artım müşahidə olunmağa başlayır. Bir çox xalqların nümayəndələri kimi dəniz ticarətində əlaqələrini qurmaqda peşəkar olan ilk erməni tacirlərinin indiki Fransa torpaqlarında yerləşməsi məhz həmin dövrə, XV əsrə təsadüf edir. Bu əlaqələr orta əsrlərdə liman şəhəri kimi tanınan Marsel şəhərində daha geniş forma alır. XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində ermənilərin Fransaya köçü daha da sürətlənir. Bu gün dünyada üç ermənidən ikisi Ermənistanın xaricində yaşayır. Avropa ölkələri arasında ən çox erməni icmasını özündə birləşdirən ölkə də məhz Fransadır. Bir faktı qeyd edim ki, təkcə 1855-1918-ci illər arasında Fransada 31 dövri erməni məcmuəsi dərc olunub. 1902-ci ildə isə Yelisey çölləri yaxınlığında ilk erməni kilsəsinin təməli qoyulub. Burada əlbəttə, din faktoru da böyük rol oynayıb.

- Fransa Minsk qrupunun həmsədri olduğu halda ermənilərə ciddi dəstək verir.... 

- 1992-ci ildə ATƏT-in Dağlıq Qarabağa sülh gətirmək üçün Belarusiyanın paytaxtı Minsk şəhərində yaradılan bu qrup 1994-cü ildə iki ölkə arasında imzalanmış atəşkəs anlaçması ilə nəticələndi. Fransa, Rusiya və ABŞ-ın başçılıq etdiyi bu qurumun əsas fəaliyyəti son 20 ildə münaqişənin həllində bir dönüş deyil, yalnız atəşkəsi qorumaqla yadda qaldı. Lakin qeyd etməliyəm ki, Minsk Qrupuna daxil olan ölkələrin prezidentləri dəfələrlə ayrı-ayrılıqda təşəbbüs göstərək, münaqişə tərəflərinin dövlət başçılarının bir neçə dəfə görüşlərini təşkil edib. Eləcə də bir neçə dəfə sülh planı işləyib hazırlayıblar. Lakin bu planlar həmişə ermənilərin qurduğu müxtəlif oyunlar vasitəsi ilə yarımçıq qalıb.

- Ümumiyyətlə, Qarabağ məsələsində Fransadan ədalətli mövqe gözləmək olarmı?

- Diqqət yetirsək görərik ki, Minsk Qrupuna daxil olan ölkələrin hər üçündə fəal erməni diasporu var. Fransanın ədalətli siyasət yürütməsinə də inamım böyükdür, lakin Minsk Qrupunun tərkibinin dəyişdirilməsinin və ya ləgv olunmasının vaxtı yetişib. Ümid edirəm ki, Fransa öz ədalətli və həmişə nümunəvi və dünyəvi bir ölkə olduğunu nümayiş etdirərək Qarabağda sülhün bərqarar olmasına öz töhvəsini verəcək.

- Hazırda Qarabağla bağlı mövcud vəziyyəti necə şərh edərsiz? 

- Hazırda münaqişə dondurulub. Hər iki xarici işlər nazirləri çərçivəsində olan görüşlər heç nə vəd etmir. Qarabağla bağlı vəziyyət indiki məqamda çox mürəkkəbdir. İkinci Dunya müharibəsindən sonra 22 000 insanın ölmü ilə nəticələnən, 1994-cü ildə atəşkəs bağlanmasına baxmayaraq, hər il onlarla əsgərin həlak olması nəticələnən faktlar var. Müstəqil bir dövlətin, digər bir müstəqil dövlətin ərazisinə təcavüz etməsi və 1 milyon insanını qaçqın və köçkün vəziyyətinə salmasına XXI əsrdə nə ad vermək olar? Beynəlxalq güclər bu barbar əməlləri görmürlərmi? Əlbəttə görürlər və son illər ərzində Azərbaycanın əldə etdiyi xarici siyasətdəki uğurlar bunu düşünməyə əsas verir. Əminəm ki, vaxt ermənilərin ziyanına işləyir.

Əli Zülfüqaroğlu

20 May 12:27

http://baymedia.az/news.php?id=18044