Müstəqil Azərbaycanın tarixinə yazılmış

 Zəfər Paradı!

 

İkinci Qarabağ müharibəsindəki Qələbəmiz tarixi qələbədir. Bütün xalq bu Qələbəni əldə etmək üçün birləşdi, Ordumuzun arxasında durdu və Ordumuz Ali Baş Komandanın əmrlərini ləyaqətlə yerinə yetirdi.

Prezident İlham Əliyev

        Bu gün zəfər Paradının keçirilməsindən iki il ötür. Məhz bir il əvvəl xalqımız düşmən üzərində şanlı qələbə qazandıqdan bir ay sonra 2020-ci ilin 10 dekabr tarixində Bakının Azadlıq meydannda Zəfər Paradının keçirilməsinin şahidi oldu. Bu hadisə tarixi bir hadisə kimi yaddaşlara həkk olundu. Hərbi Zəfər Paradında 3000-dən artıq Azərbaycan əsgəri və zabiti eləcə də qardaş Türkiyənin əsgər və zabitləri iştirak etmişdir. Zəfər Paradını Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev və fəxri qonaq qismində dəvət edilmiş Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan qəbul etmişdir. Paradın ən əlamətdar hadisələrindən biri Şuşa şəhəri azad edildikdən sonra, Azərbaycan hərbiçiləri tərəfindən şəhər üzərinə qaldırılmış Zəfər bayrağı meydana gətirilmişdir. Daha sonra müharibə zamanı Azərbaycan ordusuna qarşı döyüşməyə cəhd göstərmiş lakin məğlub duruma düşərək təslim edilmiş düşmənənin silahlı qüvvələrinə məxsus hərbi texnikanın bir qisminin nümayiş olunması Azadlıq Meydanında təşkil edilmiş Zəfər Paradından verilmiş daha bir önəmli mesaj idi. 

        Zəfər Paradına Türkiyə prezidentinin qəxri qonaq qismində iştirak etməsi böyük bir tarixi hadisə idi. Türkiyənin, başda prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan olmaqla Vətən müharibəsinin ilk günündən Azərbaycana dəstək verməsi Azərbaycan Türkiyə qardaşlığının təzahürünü bütün dünyaya bir daha nümayiş etmişdir. Oz çixişında Türkiyyə prezidenti - Türkiyə olaraq Azərbaycan ilə münasibətlərimizdə özümüzə hər zaman böyük lider Heydər Əliyevin “Bir millər, iki dövlət” şüarını rəhbər tutduq - deyə vurğulamışdır.  

       Tarixdə Bakının Azaqlıq meydanında bir çox paradlar təşkil edilmiş və bundan sonra da təşkil olunaqdır. Ancaq 10 dekabr 2020-ci ildə keçirilmiş Zəfər Paradının xususi önəmi vardır. Belə ki, Ümumilli lider Heydər Əliyev və onun davamçısı Prezident İlham Əliyev bütün ali kürsülərdə çıxışları zamanı eləcə də Azərbaycan xalqının qarşısında çıxışlarında və xüsusən də qaçqın və köçkünlər ilə olan görüşlərdə hər zaman bildiridilər ki, bir gün gələcək və biz işğal edilmiş torpaqlara geri dönəcəyik. Və hər zaman Azərbaycanı inkişaf etdirmək üçün hər bir vətəndaşın fəal olmaqları bildirirdilər. Nəhayət bu gün gəldi. Uzun sürən hazırlıqlar və Azərbaycanın bütün sahələrdə işkişaf etdirilməsi 44 günlük müharibə zamanı Azərbaycanın Zəfəri ilə başa çatdı.

     Zəfər Paradında nümayiş etdirilən texnikalar və qənimət kimi əldə edilmiş düşmənin hərbi texnikası bütün dünyada maraqla izlənildi. Və bu Azərbaycan Ordusunun hərbi əməliyyatlar zamanı müasir döyüş texnikalarına malik olması və onlardan uğurla istifadə etməsini subut etdi. 

Bu gün Azərbaycan xalqı xöşbəxtdir. 30 ilə qədər davam edən işğala qəhrəman əsgərlərimizin şücaəti, rəşadətli Azərbaycan ordusu və Müzəffər Ali Baş Komandanın güclü iradəsi və siyasəti ilə son qoyulmuşdur. Bu qələbə Azərbaycan xalqı üçün ləyaqət simvoludur. 

Cənab Prezident müharibədən sonrakı çıxışlarında qeyd edir ki, Qarabağ müharibəsi artıq bitmişdir ancaq münaqişə hələ bitməyib. Belə ki, hər bir Azərbaycan vətəndaşını bunu unutmamalı və bu məsələ ilə bağlı bundan sonra da prinsipiallıq nümayış etdirməlidir.  

Dosent Vazeh Əskərov

Yeni Azərbaycan Partiyasının idarə heyətinin üzvü

Azərbaycan-Fransız Universitetin (UFAZ) icraçı direktoru  

 

Xalqa xidmət edən partiya

                              

           Ümummilli Liderin ənənəsini yaşadan YAP müstəqil dövlətimizin və vətəndaşlarımızın rifahı üçün çalışan və daima xalqın yanında olan bir partiyaya çevrilmişdir.

   

        Dosent Vazeh Əskərov

    Yeni Azərbaycan Partiyasının İdarə Heyətinin üzvü, 

    Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin rektor əvəzi

    Bu gün ölkəmizin dayanaqlı inkişafının və siyasi sabitliyinin təminatçısı olan Yeni Azərbaycan Partiyasının yaranmasının 32 ili tamam olur. Ulu Öndər 1992-ci ilin noyabrın 21-də toplaşmış konfransda Yeni Azərbaycan Partiyasının yaradılması ilə bağlı qərar qəbul etmiş və partiyanın Proqramı, Nizamnaməsi qəbul edilmişdir. Konfransda Ümummilli Lider yekdilliklə partiyanın Sədri seçilmiş və beləliklə, Azərbaycan üçün son dərəcə ağır və çətin bir dövrdə Yeni Azərbaycan Partiyası fəaliyyətə başlamışdır.

    Dünya tarixinə diqqət yetirsək, görərik ki, ilk dövlətlərin təşəkkül tapmasında idarəetmə mexanizmi əsas amillərdən biri olmuşdu. Qədim Yunanıstanda, eləcə də Romada mövcud olmuş aristokratik qruplar, siyasi klublar məhz ilk dövlətlərin meydana gəlmə vaxtına təsadüf edir. Lakin buna baxmayaraq siyasi partiyaların yaranma tarixi bir o qədər də qədim deyil və ilk dövlətlərin yaranmasından çox-çox sonralara təsadüf edir. Belə ki, İtaliya intibahı dövründə qədim dövlətləri idarə edən və ciddi inkişaf modelləri irəli sürən qrupları məhz ilk “partiyalar” olaraq adlandırırıq. Orta əsrlərdə fəaliyyət göstərən siyasi klublar əsas etibarilə dini və ya bir-biri ilə rəqabət aparan kral ailələrinə mənsub qruplaşmalar tərəfindən aparılırdı. Müasir dövrdə siyasi partiyaların yaranması, ümumiyyətlə, seçki hüququnun demokratikləşməsi prosesləri ilə əlaqədar təqdim olunur. Lakin partiyalar ölkədəki mövcud idarəedici rejimdən asılı olaraq daim mübahisəlidir.

    Ümumilikdə, siyasi partiyalar XIX əsrin 30-cu illərində Amerika Birləşmiş Ştatlarında təşəkkül tapmağa başlamış və sonralar XIX əsrin ortalarından başlayaraq daha da populyarlaşmışdır. Bu dövrə qədər artıq müxtəlif populyar klublar, ümumi fikir birlikləri, parlament qrupları mövcud olsa da, ABŞ-dan başqa dünyanın heç bir ölkəsində sözün müasir mənasında siyasi partiyalar mövcud deyildi.

    Amerikada ilk siyasi idarəetmə “maşınların” meydana gəlməsindən sonra 1860-cı illərdə Britaniyada Parlamentdən kənar partiyalar qurulurdu. Fransada müxtəlif monarxiyalar altında repressiyaya məruz qalmış siyasi təşkilatlar 1880-ci ildən sonra qanuniləşməyə başlamışdır. Artıq XIX əsrin sonları, XX əsrin əvvəllərində ölkələri idarə edən siyasi həyatın mərkəzində partiyalar dayanırdı.

    Azərbaycanda siyasi partiyaların yaranma tarixi də XIX əsrin sonları, XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. Həmin dövrdə Azərbaycanın da daxil olduğu Rusiya imperiyasının Dövlət Dumasına seçkilər təyin olunur və siyasi partiyaların yaranmasına zəmin yaradırdı. Sonrakı dövrlərdə Azərbaycanda Xalq C?mhuriyyətinin qurulması ilə Azərbaycan Parlamentinin fəaliyyətə başlaması siyasi partiyaların fəaliyyətini daha da genişləndirdi. Ölkəmizdə Sovetlər birliyinin qurulması ilə 1920-1991-ci illərdə əsas idarə edən yeganə partiya Kommunist Partiyası olmuşdur. Lakin eyni zamanda qeyd etmək yerinə düşər ki, sovetlər dönəmində, xüsusən, 1960-cı illərdən sonra ölkədə bir sıra qeyri-qanuni gizlin fəaliyyət göstərmiş partiyalar da olmuşdur.

    1988-ci ildən başlayaraq nəinki Azərbaycanda, eləcə də bütün sovetlər birliyində cərəyan edən hadisələr və mövcud olan ictimai-siyasi şərait Sovet İttifaqının dağılması və Kommunist Partiyasının süqutu ilə nəticələndi. Digər sovet respublikaları kimi Azərbaycan da öz müstəqilliyini elan etdikdən sonra ölkədə müxtəlif siyasi partiyalar və qurumlar təşəkkül tapmağa başladı. 1990-cı illərin əvvələrinə qədər davam edən proses xalq hərəkatı dövründə daha geniş vüsət almağa başlamışdır.

    Eyni zamanda qeyd edilməlidir ki, həmin dövrdə ölkədə yaranan müxtəlif siyasi partiyalar gənc respublikanı düşdüyü ağır iqtisadi, siyasi və mənəvi böhrandan çıxarmaq əvəzinə ölkəni daha da çətin vəziyyətə sürükləyir və ölkənin müstəqilliyi təhlükə altına alınırdı. Bu proses xalqın ziyalı kütləsini və tanınmış insanlarını daha çox narahat edir və onlar dərin siyasi, iqtisadi və sosial böhranla üzləşmiş ölkənin bu vəziyyətdən çıxarılmasına çalışırdılar. Məhz bu dönəmdə Azərbaycan ziyalılarının təşəbbüsü ilə xalqı ağır siyasi durumdan çıxartmaq və ölkəni böhrandan qurtarmaq üçün həmin dövrdə blokadada olan Naxçıvanda fəaliyyət göstərən və Naxçıvan Ali Məclisinin Sədri olan Ümummilli Lider Heydər Əliyevə müraciət edilmişdir. 91 nəfər ziyalının imzası ilə göndərilən müraciət sonradan tarixə “91-lər” kimi düşəcəkdir. Xalqın təkidi ilə Ulu Öndər 1992-ci ilin noyabrın 21-də toplaşmış konfransda Yeni Azərbaycan Partiyasının yaradılması ilə bağlı qərar qəbul etmiş və partiyanın Proqramı, Nizamnaməsi qəbul edilmişdir. Konfransda Ümummilli Lider yekdilliklə partiyanın Sədri seçilmiş və beləliklə, Azərbaycan üçün son dərəcə ağır və çətin bir dövrdə Yeni Azərbaycan Partiyası fəaliyyətə başlamışdır.

    Yeni Azərbaycan Partiyasının ölkəmiz üçün ən ağır və şərəfli olan bir dövründə Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən təsis edilməsi bu dövrdə gənc respublika üçün atılmış olan ən vacib və zəruri addımlardan biri idi. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, 1991-ci ildə müstəqilliyini yenicə qazanmış Azərbaycan Respublikası dərin siyasi, iqtisadi və sosial böhranla üzləşmişdi. Digər tərəfdən isə Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində ərazilərinin işğal olunması ilə bir milyona yaxın qaçqın və köçkün vətəndaşları olan gənc respublikanın yenidən dirçəlməsi və müstəqilliyinin itirilməməsi yalnız və yalnız xalqın böyük etimad göstərdiyi və inandığı vətənpərvər oğlu Heydər Əliyevin köməkliyi ilə mümkün ola bilərdi. Belə bir şəraitdə Azərbaycan xalqı ümummilli lider Heydər Əliyevi xilaskar kimi görmüş və Onu ölkəyə rəhbərlik etməyə dəvət etmişdir. Ölkəni böhrandan çıxarmaq üçün qəti addımlar atan Ulu Öndər ölkənin gələcəyi naminə bütün sahələrdə inkişaf və tərəqqini əsas hədəf kimi müəyyənləşdirmişdir. Bu illər ərzində özündə tam olaraq Ümummilli Liderin ənənəsini yaşadan Yeni Azərbaycan Partiyası müstəqil dövlətimizin və vətəndaşlarımızın rifahı üçün çalışan və daima xalqın yanında olan bir partiyaya çevrilmişdir!

    Ulu Öndərin uzaqgörən siyasəti nəticəsində yaradılmış Yeni Azərbaycan Partiyasının fəaliyyətə başlaması həmin dövrdə Azərbaycan cəmiyyəti üçün böyük siyasi və tarixi hadisə idi. Yeni Azərbaycan Partiyası yarandığı gündən ölkədəki siyasi sabitliyin təmin olunmasına xidmət etmişdir. Böyük idarəetmə təcrübəsinə malik olan Ümummilli Lider, görkəmli ictimai-siyasi xadim Heydər Əliyevin siyasi irsi inkişafın təməlində duran əsas ideoloji amil olmuşdur. Eyni zamanda Ulu Öndər sovetlər birliyinin dağılmasından və Azərbaycanın müstəqillik əldə etməsindən sonra dilindən, dinindən və milli-mənəvi dəyərlərdən asılı olmayaraq bütövlükdə dövlətçilik ənənələrinin formalaşdırılmasının və Azərbaycançılıq ideologiyasının formalaşmasının əsasını qoymuşdur. Azərbaycançılıq ideologiyasının formalaşması ölkənin müstəqilliyini qoruyub saxlamaq və cəmiyyətdə demokratik prinsiplərin bərqərar olmasından ibarət olmuşdur. Partiyanın yaradılması ilə bağlı Ulu Öndər tərəfindən verilmiş qərar xalqın və ölkənin düşdüyü böhrandan çıxarılacağına tək ümid idi və xalq buna inanır, öz liderinə dəstək vermək üçün əlindən gələni edirdi. Həmin dövrdə Ümummilli Lider deyirdi: “YAP-a belə böyük maraq göstəriləcəyini əvvəlcədən təsəvvürümə gətirmirdim. Görünür, partiyanın Nizamnamə və Proqramı xalqın ürəyindəndir və xalq YAP-da öz gələcəyini görür”.

    Xalq öz qəhrəmanını tanıyıb və ona üz tutmuşdu. Heydər Əliyevin siyasi təcrübəsi, səxsi nüfuzu və dövlətçilik yolundakı fəaliyyəti yenicə müstəqilliyini elan etmiş gənc respublika üçün yeganə çıxış yolu idi. Prezident Heydər Əliyev deyirdi: “Yeni Azərbaycan Partiyası o vaxtkı iqtidara müxalif partiya kimi yaranmamışdı. Bu həqiqət məlumdur. Partiyanın nə proqramında, nə qarşıya qoyduğu məsələlərdə hakimiyyətə, o vaxtkı iqtidara müxalif fikirləri olmamışdır. Bu partiyanı yaradan adamlar müxalifət olmaq yox, sadəcə Azərbaycandakı çoxpartiyalılıq şəraitində respublikamızın ictimai-siyasi həyatında partiya tərkibində iştirak etmək istəyirdilər”.

    Hələ sovet Azərbaycanında milyonlarla insanın sevimlisinə çevrilmiş Ulu Öndər gənc ikən öz xalqının taleyüklü məsələlərində yaxından iştirak etmiş, yüksək vəzifələrə layiq görülmüş və çiyinlərində öz ölkəsinin böyük yükünü daşımışdır. Elə bu səbəbdəndir ki, Ümummilli Liderin keçdiyi böyük və mənalı, eləcə də olduqca şərəfli həyat yolu zaman və məkan anlayışına sığmır. Məhz Heydər Əliyevin 1969-cu ildə ölkə rəhbərliyinə gəlişi sovet respublikaları arasında geridə qalmış Azərbaycanı qısa bir zamanda böyük bir sıçrayışla inkişaf yoluna gətirmişdir.

    Sonrakı illərdə ümummilli lider Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi siyasi kurs Azərbaycanın dünəni, bu günü və gələcəyi üçün aktuallıq kəsb edən siyasi məktəb kimi özünü təsdiq etmiş və ölkəmizin dünyada sülhün, ədalətin, insan hüquq və azadlıqlarının təmin olunan dünyəvi dövlət kimi, eləcə də dünyada gedən proseslərin və bəşəriyyəti narahat edən problemlərin həlli üçün çalışan bir dövlət olduğunu göstərmişdir. Ölkəmizin müstəqillik tarixində 1995-ci il noyabrın 12-də ilk dəfə keçirilən parlament seçkilərində YAP-ın qələbə qazanması xalqımızın partiyaya böyük etimadının göstəricisi olmuşdur. 1999-ci ilin 20-21 dekabr tarixlərində YAP-ın I qurultayı baş tutmuş, partiyanın Proqram və Nizamnaməsinə dəyişikliklər təsdiq olunmuş və cənab İlham Əliyev Yeni Azərbaycan Partiyasının sədr müavini seçilmişdir. YAP-ın 21 noyabr 2001-ci ildə baş tutmuş II qurultayında isə partiya Sədrinin birinci müavini seçilmişdir.

    Ulu Öndər 1991-1993-cü illərdə Naxçıvanda, 1993-ü ildən ömrünün sonuna - 2003-cü ilə qədər Bakıda bütün əməyini sərf edərək düşünülmüş və uzaqgörən siyasəti sayəsində Azərbaycanın inkişafı və vətəndaşlarının rifahı uğrunda gecə-gündüz çalışmış və ölkəmizin müstəqilliyini əbədi etmişdir. Ölkənin gələcək inkişafının bütün strateji hədəflərini müəyyən edərək Azərbaycanın sonrakı illərində də inkişaf edərək möhkəmlənməsinin təməlini qoymuşdur. Ən əsası isə öz xalqının gələcəyini düşünərək “İnanıram ki, mənim axıra çatdıra bilmədiyim taleyüklü məsələləri, planları, işləri sizin köməyiniz və dəstəyinizlə İlham Əliyev başa çatdıra biləcək. Mən ona özüm qədər inanıram və gələcəyinə böyük ümidlər bəsləyirəm” - deyərək dövlətin idarə edilməsini öz layiqli davamçısı möhtərəm Prezident İlham Əliyev olduğunu bildirmişdir.

    Cənab Prezident İlham Əliyev 26 mart 2005-ci ildə keçirilən Yeni Azərbaycan Partiyasının III qurultayında partiyanın Sədri seçilmişdir. 2003-cü, 2008-ci, 2013-cü və 2018-ci illərdə Azərbaycanda keçirilmiş prezident seçkilərində YAP-ın namizədi kimi qələbə qazanması xalqın bir daha öz liderinə göstərdiyi inam və sevgisindən irəli gəlirdi.  Prezident İlham Əliyevin 2018-ci ildəki prezident seçkilərindən sonra başladılmış islahatlar siyasətinin davamı kimi qiymətləndirilməlidir. Bunun davamı olaraq 2020-ci il parlament seçkiləri, xüsusən də, 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsində əldə olunmuş Qələbədən sonra yaranmış yeni reallıq siyasi islahatların aparılması üçün zəmin yaratmış və yeni reallıqlar hakim partiyada da islahatların aparılmasın? və yeni prioritetlərin müəyyən olunmasını zəruri etmişdir.

    Bu siyasətin davamı olaraq 5 mart 2021-ci il Cənubi Qafqazın ən böyük siyasi partiyası olan Yeni Azərbaycan Partiyasının növbədənkənar VII qurultayının keçirilməsi ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında önəmli hadisələrdən biri kimi müasir Azərbaycanımızın tarixinə düşmüşdür. YAP-ın VII qurultayında qəbul olunmuş qərarlar, həmçinin öartiyamızın gələcək fəaliyyətində yeni iz açmış və keyfiyyət etibarı ilə əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb olacaq yeni Nizamnamənin qəbul edilməsi mühüm tarixi hadisəyə çevrilmişdir. YAP-ın yeni təsdiq edilmiş Nizamnaməsinə əsasən partiyanın Sədri, İdarə Heyəti və Təftiş Komissiyası partiyanın orqanları qismində müəyyən edilmişdir. Partiya Sədrinin birinci müavini vəzifəsi təsis edilmiş, həmçinin partiyanın strukturuna Veteranlar Şurasının, Gənclər Birliyinin, Mərkəzi Aparatın, yerli təşkilatların və onların aparatlarının daxil olduğu təsbit edilmişdir.

    Bu gün ölkəmizin dayanaqlı inkişafının və siyasi sabitliyinin təminatçısı olan Yeni Azərbaycan Partiyasının yaranmasının 30 ili tamam olur. Bundan sonrakı fəaliyyəti dövründə də ölkənin inkişafına və cəmiyyətin tərəqqisinə, eləcə də effektiv nəticələrin əldə olunmasına xidmət edəcək YAP ümummilli lider Heydər Əliyevin irsinin təbliği və təşviqi, dövlətin davamlı iqtisadi inkişafı, insan kapitalının və vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı, mədəni irsin qorunması, milli maraqlar və xarici siyasət əsas kurs olaraq götürərək Azərbaycan dövlətinin dayanıqlı inkişafı, beynəlxalq münasibətlər sistemində nüfuzunun artırılması, habelə beynəlxalq bazarlarda ölkənin rəqabətə dözümlülük göstəricilərinin yüksəldilməsinə xidmət edəcəkdir.

 

Les revendications arméniennes sur les territoires azerbaïdjanais historiques: Karabakh, Nakhitchevan, Zanguezour

      Dr. Vazeh ASGAROV,

Docteur de l’Univesité de Strasbourg
Membre du conseil d'administration du Parti du Nouvel Azerbaïdjan (YAP)
Directeur exécutif de l'Université franco-azerbaïdjanaise (UFAZ)









     Le conflit arméno-azerbaïdjanais à propos de Karabakh commença officiellement en 1986 avec les premiers réfugiés chassés des régions de Gafan et de Megri (Arménie). Dans les paragraphes précédents, nous avons beaucoup parlé de problèmes arméno-azerbaïdjanais existant depuis plus d’un siècle. Pourtant commencer à étudier l’origine de ce conflit avec l'époque de la glasnost ne nous semble pas justifié. Les revendications arméniennes sur les territoires azerbaïdjanais historiques (Karabakh, Nakhitchevan, Zanguezour) ont été résolues par les traités de Moscou (16 mars 1921) et Kars (13 octobre 1921). L’attribution de la région du Zanguezour en 1921 à l’Arménie met fin à la continuité territoriale entre Azerbaïdjan et Turquie. 
    À la suite de ce transfert, le Nakhitchevan a été séparé de l'Azerbaïdjan. La population azerbaïdjanaise de ces régions était passée de 51 % en 1897 à 6 % en 1926. Moscou accepte et proclame en juillet 1923 la République soviétique autonome du Karabakh et en mars 1924 celle de la République soviétique autonome du Nakhitchevan (Constant, 2002 : 286-296).
        En se référant à des documents d'archives, l’auteur répond aux questions de « Transfert de Staline» en 1921, à propos de la partie montagneuse du Karabakh à l'Azerbaïdjan ainsi que sur les questions au sujet du Zanguezour et du Nakhitchevan. Selon les Arméniens, le 5 juillet 1921, le Bureau Caucasien du Parti communiste soviétique décida d’inclure la province du Haut-Karabakh dans le territoire administratif de l’Azerbaïdjan. Par contre, l’auteur explique comment le pouvoir communiste dès les premières années de la soviétisation profita de zone des conflits pour s’établir dans d’autres régions du Caucase du Sud. N. Narimanov écrivait à Lénine que ...les territoires qui étaient azerbaïdjanais pendant le gouvernement moussavatiste sont devenus controversés sous le régime soviétique et que les gens le voient et se plaignait. En analysant les correspondances entre Tchitcherine, Lénine, Ordjonikidze et Narimanov, Hasanli explique que les régions de Karabakh, Zanguezour et Nakhitchevan ont été utilisées dans les négociations avec l'Arménie. Une autre raison de cette politique était de bloquer toutes les relations d’Azerbaïdjan avec la Turquie.
     Le 23 septembre 1920, Boris Legran envoya un télégramme codé en disant qu’il ne faut pas craindre de transférer le Zanguezour et le Nakhitchevan à l’Arménie. Néanmoins, ces territoires sont nécessaires pour nous dans les opérations en Turquie et à Tabriz. L’auteur précise qu’après l’installation du pouvoir soviétique en Arménie (29 novembre 1920), le 1er décembre 1920, fut prononcée une déclaration disant que... à partir de maintenant, aucune question territoriale ne peut pas être la cause du conflit entre les deux nations voisines... Par contre, la diffusion de cette déclaration a été publiée différemment dans les presses de ces deux pays. Dans les journaux Bakinskiyrabochiy et Kommunist, on lisait l’autodétermination du Haut-Karabakh au sein de l’Azerbaïdjan. Au contraire, le journal Kommunist d’Arménie publiait la reconnaissance du Haut-Karabakh étant la partie intégrante de la République socialiste d'Arménie. Pourtant, après la prononciation de la déclaration, les régions du Nakhitchevan et Karabakh restèrent au sein de l’Azerbaïdjan.
    Néanmoins, afin de donner suite au traité entre les Soviets et la Turquie kémaliste (16 mars 1921), le Nakhitchevan devint une région autonome très importante pour assurer la sécurité des frontières orientales de la Turquie. Le 4 juillet 1921, le Bureau du Caucase (Kavburo) discuta la question d’inclure le Karabakh dans l’Arménie sous la condition d’organiser un plébiscite au Haut-Karabakh et de le laisser au sein de l’Azerbaïdjan. Le 5 juillet 1921, Kavburo décida de laisser le Karabakh à l’Azerbaïdjan. Ces deux mots d'inclure et de laisser joueront plus tard, à fin du XXème siècle, leur rôle au début de ce sanglant conflit. Lors de l'effondrement de l'URSS, pour attirer la sympathie de l’opinion mondiale, les Arméniens présenteront favorablement au monde comme victimes du régime de Staline. Après la décision du 5 juillet, les intellectuels nationalistes arméniens posèrent la question de l’autonomie du Karabakh. Le 7 juillet 1923, le Comité exécutif central de l'Azerbaïdjan prononça le décret sur la formation de la Région autonome du Haut- Karabakh en Azerbaïdjan.
        Les années suivantes, le problème du Karabakh sera soulevé plusieurs fois par les nationalistes arméniens. À l'époque, l'activité des nationalistes arméniens a été interrompue. Cependant, la politique de perestroïka a réintroduit les idées nationalistes non seulement en Azerbaïdjan, mais aussi dans toute l’URSS. Mais aucune des républiques de l'ex-URSS n'a connu une telle tragédie mettant directement aux prises deux anciennes républiques fédérées.
      Un certain nombre de territoires azerbaïdjanais ont été annexés également à l’Arménie pendant l’époque soviétique. Le processus a commencé en 1922 avec la transmission à l’Arménie de régions azerbaïdjanaises de Dilidjan (Dilican) et Goytche (Göycə). En 1923, neuf rayons (arrondissement) du Nakhitchevan ont rattaché l’Arménie. En 1929, le rattachement de quelques villages des régions de Gazakh, Zenguilan et Ordubad à l’Arménie a entraîné la création de la région de Meghri. En 1946, 4 000 hectares de forêts et en 1969, les vastes territoires des régions de Gadabey, Gazakh, Tovouz et Sederek ont été rattachés à l’Arménie, mais cela n’a été réalisé qu’en 1984. Si en 1918, la superficie de l’Arménie indépendante, pour donner suite au traité de Batoum du 4 juin 1918, était de 9 000 km², en 1988, elle atteint 29 743 km². À ce chiffre, on peut ajouter encore 20 000 km² de territoire du Karabakh et 7 régions de l’Azerbaïdjan occupées par l’armée arménienne. Au contraire, la superficie de l’Azerbaïdjan entre 1918-1920 était de 114 000 km² alors que la superficie actuelle du pays présente 86 600 km², y compris les territoires occupés par les forces arméniennes (Arzumanli, Mustafa, 1998, 129)[2]. L’Organisation de la Libération de Karabakh (OLK) a publié en 2009, une brochure en trois langues sur les conséquences de l’agression arménienne. Dans la brochure elle présente la chronologie de l’agression arménienne à partir de 1918 jusqu’au dernier conflit du Karabakh (Organisation of Libération of Karabakh, 2009).
    Les premiers heurts interethniques à l’époque soviétique ont secoué l’Azerbaïdjan en 1963 à Bakou et Soumgaït et en 1968 au Karabakh. Au début de 1965, l’un des premiers événements de la propagande arménienne a débuté en URSS. Cette année, les Arméniens, sous l'influence de la diaspora arménienne, ont pu organiser la célébration du 50e anniversaire du « génocide arménien » en URSS. Un an avant, tous les médias et les maisons d’édition étaient occupés par la propagande antiturque. C’est à cette période, le parti Dachnaktsoutioun (parti nationaliste-socialiste arménien), étant dans la clandestinité pendant de longues années, commence à agir ouvertement. Grâce à Anastase Mikoyan, le parti a réussi en même temps à fêter le 100e anniversaire d’AndranikOzanian[3]. Même les journaux azerbaïdjanais ont publié des articles sur lui, en tant que héros du peuple arménien. Dans le meeting, organisé le 23 avril 1965 à Erevan, il y avait des affiches avec ces slogans suivants : l'Arménie Occidentale doit appartenir à l'Arménie », « Le Haut-Karabakh est nôtre, Le Nakhitchevan est une terre arménienne », « Les Arméniens, le temps est venu pour vengeance de 1915, unissez-vous! Ici, nous apercevons facilement que le conflit arméno-azerbaïdjanais et le mouvement de Karabakh ne sont pas récents et pendant l’époque soviétique il s’est calmé et fonctionnait longtemps dans la clandestinité (Asadov, 1998).
        Artificiellement créé à la fin de 1987, le conflit du Haut-Karabakh dès les premiers jours était perçu par le peuple azerbaïdjanais comme une tentative dirigée contre l'intégrité territoriale du pays et la violation des droits constitutionnels des citoyens. Le décret de la Présidence du Soviet suprême de l'URSS du 12 janvier 1989, sur le sujet de l'introduction d'un régime spécial à la région autonome, montrait l’idée de Moscou de soustraire le Haut-Karabakh à l’administration de l’Azerbaïdjan.
        Les premiers 400 réfugiés azerbaïdjanais déportés d’Arménie se sont installés à Sumgaït, la troisième ville du pays. Après le meeting antiturc organisé le 19 février 1988 à Erevan, la violation des nationalistes arméniens a été augmentée encore plus. Les lieux des prochaines manifestations furent fixés au Karabakh. Le but était de montrer au monde à l’aide de la diaspora arménienne que les Arméniens du Karabakh, privés de leurs droits, voulaient être rattachés à l’Arménie. Par la suite, ils préparaient un scénario d’une tragédie à Sumgaït à l’aide des réfugiés installés il y a deux ans de l’Arménie. Le 29 février 1988, les violences interethniques embrassant Soumgaït font 32 morts (26 Arméniens et 6 Azerbaïdjanais) et plusieurs blessés au bout de trois jours de conflit. Il y a deux choses qui attiraient plus l'attention : l’un des responsables de ces événements, Pasha Grigoryan, était d’origine arménienne et 15-20 jours avant de ces événements, la population arménienne de Soumgaït avait fermé leurs comptes des caisses d'épargne (Ismayilov, Hesenov, Qafarov, 1995, 310-318).
        Ariel Kyrou et Maxime Mardoukhaïev (1989 : 266) dans Le Haut-Karabakh, vu du côté Azerbaïdjan, écrivent : Trois hommes ont été jugés dans un semi procès après une simili- enquête : deux Azéris et un Arménien, Grigorian, qui aurait tué cinq Arméniens.                Dire que le conflit du Haut-Karabakh a commencé après les événements de Soumgaït ne correspond pas à la vérité. D’après les Azerbaïdjanais, le conflit a débuté à la fin des années 1980 avec l'expulsion de la population azerbaïdjanaise de l’Arménie et l’assassinat de deux Azerbaïdjanais à Askeran (Haut-Karabakh). Mais ni la presse azerbaïdjanaise, ni la presse centrale n’ont rien communiqué. Parce que cette période de l’histoire du conflit reste toujours inconnue, jusqu’aux événements de Soumgaït, la tactique des nationalistes arméniens était basée sur les menaces, chantages et intimidations. Par contre, sur les incidents de Soumgaït les médias centraux présentèrent au public mondial l’agressivité et l’inhumanité du peuple azerbaïdjanais. Pour le meurtre de 26 Arméniens à Soumgaït, 96 personnes ont été condamnées à la peine de mort. Pourtant, l’opinion publique de ne pas informer la mort atroce de 317 Azerbaïdjanais en Arménie pendant cette période (Аsadov, 1998).
        En mai 1989, Ziya Buniyadov, historien et président de l'Académie des Sciences de Bakou, a proposé une version très particulière des pogromes. Dans son article intitulé « Pourquoi Soumgaït ? », il conclut que les Arméniens eux-mêmes ont projeté le pogrome de Soumgaït avec le but de discréditer l'Azerbaïdjan et de stimuler le mouvement arménien nationaliste en disant que : la tragédie de Soumgaït était préparée soigneusement par les nationalistes arméniens. Quelques heures avant son début, les rapporteurs photographiques arméniens et les équipes de tournage de la télévision sont entrés secrètement dans la ville étant attendue du développement de cet événement. Le premier crime était conçu par un certain Grigoryan, qui se présentait en tant que Azerbaïdjanais et qui, lui-même, avait tué cinq Arméniens à Soumgaït (Bünyadov, 1989)[4].
        Ariel Kyrou et Maxime Mardoukhaïev (1989 : 266), en soulignant d’autres détails, ajoutent: des leaders de l’Union pour l’autodétermination nationale de l’Arménie, comme Paruyr Hayrikyan, exilé aux États-Unis après son expulsion d’URSS, m’ont certifié qu’ils avaient de nombreuses preuves que les premiers meurtres n’avaient pas été commis, ou tout de moins dirigées par des Azéris, mais par des agents du KGB ».
        Lors de son interview, Victor Ilyukhin[5], le vice-président du comité de la Douma de la Fédération de Russie souligne que : les événements de Soumgaït ont été provoqués par les Arméniens, à la même période que l’expulsion des Azerbaïdjanais d’Arménie. De très nombreux Azerbaïdjanais ont été expulsés, sans même leur permettre de prendre des documents et des objets de première nécessité. C’était d’une grande cruauté. À la question : qui était intéressée par le pogrome des Arméniens à Soumgaït ? Il répondait : c’était avantageux pour l’Arménie, pour un aventurier comme Levon Ter-Petrosyan. Ils ont préparé la « carte de Soumgaït », au moment où il était la question de séparer le Karabakh de l’Azerbaïdjan… Bref, ils ont joué un grand spectacle sur une grande tragédie.                À partir de 1988, les évènements n'étaient plus conduits par les Azerbaïdjanais, mais par les séparatistes arméniens. Au mois de mars 1988, un décret spécial sur le développement socioéconomique de la région du Haut-Karabakh a été adopté en URSS. La démarche fut la suivante : oukase du Présidium du Soviet suprême de l'URSS, le 12 janvier 1989, sur l'introduction de la forme particulière de gestion pour ôter l’autorité de l'Azerbaïdjan sur la région autonome du Haut-Karabakh, puis transfert de la gestion au Comité de l'administration particulière dirigée par le représentant du Centre, ce qui signifiait la sécession du Haut- Karabakh. L'administration soviétique faisait des efforts pour créer l'image d’une normalisation de la situation dans la région, en accordant une attention particulière à ce problème. En même temps, elle faisait silence sur la grande tragédie du peuple azerbaïdjanais. Sur cette question la position neutraliste de l'administration azerbaïdjanaise trahissait son peuple. Il était décidé en février 1988, lors d'une réunion du Soviet régional de la Région Autonome du Haut-Karabakh (RAHK), sans la participation des députés azerbaïdjanais, de séparer la RAHK de l'Azerbaïdjan et de la rattacher à l'Arménie. Le 1er décembre 1989, le Soviet suprême du RSS d'Arménie a adopté un décret sur l'annexion du Haut-Karabakh. Ce décret était contraire aux Constitutions de l'URSS et de l'Azerbaïdjan, selon lesquelles le territoire d'une République soviétique ne pouvait être modifié que par un accord mutuel des républiques intéressées. La politique tendancieuse de Moscou à l'égard de l'Azerbaïdjan a causé la colère et des protestations massives. Pour contrôler la situation, le Moscou choisit l’intervention militaire. La nuit du 19 au 20 janvier 1920, l’armée soviétique, sans déclarer l'état d'urgence, massacra au moins 137 personnes à Bakou et on releva des centaines de blessés, de disparitions et d’arrestations (Ismayilov, Həsənov, Qafarov, 1995 : 304-326).
        Durant les années 1987-1991, dans le cadre de ce conflit du Haut-Karabakh, on mit en place une politique d’expulsion complète de toute la population azerbaïdjanaise d’Arménie ; près de 200 000 Azerbaïdjanais furent expulsés. Si au début de XXème siècle, les Azerbaïdjanais représentaient presque la moitié de la population de l’actuel territoire arménien, aujourd’hui selon une statistique non officielle, en Arménie, hormis les prisonniers, il n’y aurait plus un seul Azerbaïdjanais dans ce pays. Selon ElnurAslanov, ancien chef du Département d'analyse des politiques et de soutien à l'information de l'Administration présidentielle de l'Azerbaïdjan, le nombre actuel des Arméniens habitant en Azerbaïdjan est de plus de 20 000 personnes[6]. Une fois les territoires arméniens vidés, la prochaine étape était celle du Karabakh. Entre 1992 et 1994, eut lieu le sanglant conflit arméno-azerbaïdjanais du Karabakh.
        Dès la nuit du 25 au 26 février 1992 a eu lieu l’une des tragédies les plus épouvantables de ce conflit : le massacre de Khodjali. Par sa population, Khodjali était la deuxième ville de la région après Shousha et le seul aéroport régional se trouvait dans cette ville. Pendant les opérations militaires, la ville était encerclée par les soldats arméniens. Les habitants ont été obligés de quitter la ville et de marcher vers Agdam, ville azerbaïdjanaise voisine. Mais la plupart d’entre eux n’ont pu échapper à une attaque lancée tard dans la nuit. Cette nuit-là, les forces armées d’Arménie, épaulées par le régiment N° 366 de l’armée russe, ont massacré sauvagement les civils, vieillards, femmes et enfants. La ville a été occupée et entièrement incendiée. Équipés d’artillerie et d’armes plus modernes que les combattants azerbaïdjanais, ces soldats ont commis le massacre le plus sanglant de l’histoire du conflit arméno-azerbaïdjanais (Constant, 2002).
        Après les événements de février 1988, les miliciens du Haut-Karabakh et les forces armées d'Arménie ont commencé les opérations de conquête de la région. Les forces armées Soviétiques se trouvant dans la région se sont jointes à eux. Avec le renforcement du Mouvement national (XalqCəbhəsi), en mars 1992, A. Mutalibov, le premier président de la République, a abandonné son poste. Le chaos et le désordre du pouvoir ont affaibli encore plus la capacité défensive de la République azerbaïdjanaise. Après deux années de combats, l’armée arménienne a occupé le territoire de tout le Karabakh et encore 7 districts autour du Karabakh. En février 1992 a débuté un processus de médiation en vue d'un règlement du conflit, dans le cadre de la Conférence pour la Sécurité et la Coopération en Europe (CSCE, la future OSCE). L'Organisation des Nations Unies (ONU) a confirmé l’injustice de cette guerre contre l'Azerbaïdjan, la violation de son intégrité territoriale et l'occupation territoriale d’une partie de l’Azerbaïdjan. L’ONU a exigé dès 1993 un retrait immédiat, complet et inconditionnel de toutes les forces d'occupation des territoires occupés d'Azerbaïdjan par quatre résolutions (N° 822, 853, 874, 884). Un cessez-le-feu a été signé le 5 mai 1994 à Bichkek (Kirghizistan)[7]. Lors du sommet de la CSCE à Budapest, les 5 à 6 décembre 1994, il a été décidé que les chefs d'État et de gouvernement des États participants créeraient une coprésidente de la Conférence de Minsk pour coordonner l'ensemble des actions de médiation menées dans ce cadre. Depuis cette date, le dialogue sur le règlement pacifique du conflit continue, sans résultats probants.

 

YAP İdarə Heyətinin üzvü, Azərbaycan-Fransız Universitetinin icraçı direktoru Vazeh Əskərov “Yeni TV”nin CANLI YAYIMINDA

TEKNOFEST Azərbaycan: Xəyalları gerçəkləşdirən platforma – CANLI YAYIM

                                     Azərbaycançılıq məfkürəsi və dövlətçiliyin                                                         qurulmasında Heydər Əliyev fenomeni.

Dosent Vazeh Əskərov

Yeni Azərbaycan Partiyasının İdarə Heyətinin üzvü,

Azərbaycan-Fransız Universitetinin (UFAZ) icraçı direktoru

 

Azərbaycançılıq məfkürəsi və dövlətçiliyin qurulmasında Heydər Əliyev fenomeni.

 

Hər bir azərbaycanlı öz milli mənsubiyyətinə görə qürur hissi keçirməlidir və biz azərbaycançılığı – Azərbaycan dilini, mədəniyyətini, milli-mənəvi dəyərlərini, adət-ənənələrini yaşatmalıdır!

Ümummilli lider Heydər Əliyev

Azərbaycançılıq ideyologiyası hər şeydən əvvəl ilk növbədə özünü dərk etmək ilə xarakterizə olunma anlamına gəlir. Azərbaycançılıq təkcə Azərbaycan Respublikasında yaşayan etnik azərbaycanlıları və ya etnik xalqları deyil eyni zamanda harada yaşamasından və hansı ölkə vətəndaşı olmasından asılı olmayaraq bütün dünyada yaşayan azərbaycanlıların və qeyri azərbaycanlıların milli-mənəvi dəyərlərini ifadə edən bir məfkurədir. Eləcə də milli mənsubiyyət və dinindən aslı olmayaraq Azərbaycana mənən və fiziki bağlı olan və onun nüfuzunu uca tutan hər bir insan Azərbaycançılıq ideologiyasının yaşadanına çevrilir. Ümummilli lider, görkəmli ictimai-siyasi xadim Heydər Əliyev deyirdi “Hər bir azərbaycanlı öz milli mənsubiyyətinə görə qürur hissi keçirməlidir və biz azərbaycançılığı – Azərbaycan dilini, mədəniyyətini, milli-mənəvi dəyərlərini, adət-ənənələrini yaşatmalıdır”.

Ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycan xalqının və dövlətçilik fəaliyyətində müstəsna xidmətləri olan bir şəxsiyyətdir. Sovetlər birliyinin dağılmasından və Azərbaycannın müstəqillik əldə etməsindən sonra dilindən, dinindən və milli-mənəvi dəyərlərdən asılı olmayaraq bütövlükdə dövlətçilik ənənələrinin formalaşdırilmasında mühüm işlər görmüş Ulu Öndər sonralar 1990-cı illərin əvvələrindən başlayaraq ölkəmizdə yeni istifadə edilərək inkişaf etdirilən azərbaycançılıq ideologiyasının mühüm elementlərinin inkişaf etdirilməsində əvəzsiz işlər görməklə tarixə düşmüşdür. Azərbaycançılıq ideologiyası xüsusən də yeni müstəqillik əldə etmiş respublikanın hüquqi və demokratik dövlət kimi möhkəmləndirilməsi və inkişaf etdirilməsi üçün Ulu Öndər tərəfindən irəli sürülmüş əvəzedilməz bir ideologiyaya çevrilmişdir.

“Azərbaycançılıq” termininin yaranmasında əsas ideologiya ölkədə yaşayan müxtəlif etnik qrupları və xalqları dövlətin ümumi mənafeyi ətrafında birləşdirmək olmuşdur. Belə ki, bu terminin işlədilməsi əsasən sovetlər birliyindən sonra rast gəlinsə də sözügedən ideologiyasının müstəqillik illərində daha öncə ölkədə yaşayan müxtəlif xalqların, millətlərin fərqli mədəniyyətləri və adət ənənələrini qoruyub saxlayaraq xalqların mədəni müxtəlifliyini həm müdafiə həmçinin birgə inkişaf etdirmək dövlətin inkişafı istiqamətində atılmış bir addım kimi böyük rol oynamışdı. Qeyd etmək yerinə düşər ki, hələ Ulu Öndərin ölkəmizə rəhbərliyinin birinci dövründə, 1969-1982-ci illərdə Azərbaycanda məhz onun rəhbərliyi ilə azərbaycan dilinin əhəmiyyəti artmış və ana dilinə olan diqqət və qayğı eləcə də dövlət qurumlarında azərbaycanlıların yüksək vəzifələrə gətirilməsi və bu kimi bir çox misalları gətirmək olar.

Həmin dövrdə Azərbaycanda ən qabqcıl texnologiyanın istehsalı, elmin qabaqcıl nailiyyətlərinin istehsalata tətbiqi, yüzlərlə gəncin Sovet İttifaqının ən nüfuzlu ali təhsil müəssisələrinə gönərilməsi, böyük alim ordusunun yetişməsi, xalq təsərrüfatının dinamik inkişafı, mədəniyyətin çiçəklənməsi, təhsilin inkişaf etdirilməsi sürətlə gedirdi. Ulu Öndər Heydər Əliyevin gerçəkləşdirdiyi bu siyasətin təməlində Azərbaycanın gələcəyi, milli dövlətçilik düşüncəsinin dayandığını, azərbaycançılıq ideologiyasını illər ötdükdən sonra artıq Azərbaycan öz müstəqilliyini elan etdikdən sonra daha aydın anlaşılacaqdı. Belə ki, azərbaycançılıq ideologiyası bir termin kimi yaranma tarixi 1990-cı illərin əvvələrinə təsadüf etsə də qururla qeyd edə bilərik ki, istər sovet dövründə istərsə də Azərbaycan 1991-ci ildə müsəqillik əldə etdikdən sonra ölkədə azərbaycançılıq ənənəsinin formalaşmasının əsası məhz Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş və bu günə qədər Ulu Öndərin ideyalarının layiqli davamçısı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilməkdədir.

Təkcə təhsil sahəsində aparılmış dövlət siyasətinə diqqət yetirsək görərik ki, 1970-ci ildən başlayaraq hər il 800-900 nəfər azərbaycanlı gənc SSRİ-nin nüfuzlu ali təhsil məktəblərində təhsil almağa göndərilmişdir. Bunun nəticəsi kimi ötən əsrin 70-80-ci illərində Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə 15 mindən çox azərbaycanlı SSRİ-nin 170 universitetində təhsil almışdır. Tarixi faktları araşdırarkən bəlli olur ki, əvvəlki illərdən fərqli olaraq qeyd etdiyimiz dövrdə xarici universitetlərdə təhsil alan tələbələrin milli tərkibi 97.7% azərbaycanlılardan ibarət olmuşdur. Müqayisə üçün qeyd edilməlidir ki, əvvəlki illərdə respublikadan kənarda təhsil almağa göndərilənlər arasında etnik azərbaycanlıların payı cəmi 40 faizə çatırdı. Vaxtında atılmış addımlar sonralar olkəmizin müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Azərbaycana güclü milli kadr potensialına malik olmağa imkan vermişdir.

Sovet dövründə ilk dəfə olaraq ilk öncə ölkənin və xalqın mənafeyini qarşıya məqsəd qoyaraq bütün addımların məhz Azərbaycanın gələcək inkişafına yönəldirilmiş siyasətə start verilmişdir. Belə ki, bu dövrdən başlayaraq ölkədə bu vaxta qədər görünməmiş inkişaf və yüksəliş eləcə də tikinti-quruculuq işləri başlanılmışdır. Respublikanın bütün sahələrində, siyasi və mədəni həyatında uğurlu layihələr icra olunaraq Azərbaycanda yeni həyat və inkişaf başlamışdır. Bu inkişaf nəticəsində tezliklə respublikanın bütün sahələrində, iqtisadiyyat, sənaye və kənd təsərrüfatında, mədəniyyət və təhsil sahəsində böyük uğurlar əldə edilmiş, çoxsaylı sənaye müəssisələri, mədəniyyət və təhsil ocaqları, tibb müəssisələri inşa edilmişdir. İldən ilə yeni yaşayış massivləri və qəsəbə və kəndləri salınmış, məktəblər, uşaq bağçaları, universitetlər açılmışdı. Respublikamız üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən yeni saraylar, yaraşıqlı binalar və şəhərə gözəllik verən yaşıllıqlar salınmışdı.

Azərbaycan 1991-ci ilə müstəqillik əldə etdikdən sonra azərbaycançılıq ideologiyasının davam etdirilməsində əsas məqsəd ölkədə yaşayan etnik qrup və xalqları xüsusən müstəqilliyin ilk illərində ölkədə baş verən ifrat millətçilik və separatçılıq mühitində dövlətçiliyin düzgün inkişaf etdirməkdən ibarət idi. 1990-ci illərin əvvəllərində elə təzəcə müstəqilliyini qazanmış Azərbaycan Respublikası Ermənistanın hərbi təcavüzü, dərin siyasi, iqtisadi və sosial böhranla üzləşmişdi. Ölkənin düşdüyü belə bir şəraitdə Azərbaycan xalqı xilaskar kimi Heydər Əliyev gördü və Onu ölkəyə rəhbərlik etməyə dəvət etdi.

 

Azərbaycan xalqının və dövlətçilik fəaliyyətində müstəsna xidmətləri olmuş Ulu Öndər Heydər Əliyev sovetlər birliyinin dağılmasından və Azərbaycannın müstəqillik əldə etməsindən sonra dilindən, dinindən və milli-mənəvi dəyərlərdən asılı olmayaraq bütövlükdə dövlətçilik ənənələrinin formalaşdırilmasında mühüm işlər görmüşdür. Ulu Öndər sonralar 1990-cı illərin əvvələrindən başlayaraq ölkəmizdə yeni istifadə edilərək inkişaf etdirilən azərbaycançılıq ideologiyasının mühüm elementlərinin inkişaf etdirilməsində əvəzsiz işlər görməklə tarixə düşmüşdür. Azərbaycançılıq ideologiyası xüsusən də yeni müstəqillik əldə etmiş respublikanın hüquqi və demokratik dövlət kimi möhkəmləndirilməsi və inkişaf etdirilməsi üçün Ulu Öndər tərəfindən irəli sürülmüş əvəzedilməz bir ideologiyaya çevrilmişdir.

Ötən illər ərzində Azərbaycan xalqı Umummilli lider Heydər Əliyevin azərbaycançılıq məfkurəsinə sadiq qalmış və onu inkişaf etdirmişdir. Belə ki, 1988-ci ildən Ermənistanla Azərbaycan arasında davam edən müharibə nəticəsində 20 faiz Azərbaycan torpaqlarının işğal faktını heç vaxt qəbul etməyən Azərbaycan münaqişənin birdəfəlik köklü həll olunması və ərazilərin işğaldan azad olunaraq köçkün və qaçqın soydaşlarımızın öz torpaqlarına geri qayıtması tələb kimi ortaya qoyulmuşdur. Bunun nəticəsi olaraq 2020-ci ildə 44 günlük müharibə dövründə biz Azərbaycan xalqının bir an belə dayanmadan necə vahid bir gücə çevrildiyinin və böyük əzm ilə vətəndaş borcunu göstərərək Müzəffər Orduya rəhbərlik edən Cənab Ali Baş Komandan İlham Əliyevin ətrafında birləşərək “Dəmir Yumruğa” çevrildiyinin şahidi olduq. Məhz azərbaycançılıq ideologiyası 30 ildən bəri davam edən münaqişənin bitməsinə və Azərbaycanın qələbə çalmasına yol açdı.

Biz bundan sonra da azərbaycançılıq məfkürəsinin davam inkişaf etdirilməsini, milli-mənəvi dəyərlərimizi eləcə də adət-ənənəlirimizi daima yaşadaraq vahid bir ideologiya ətrafında birləşdirilməsini və azərbaycançılığı Azərbaycan dövlətinin milli siyasi məfkurəsinə çevirməliyik.